Mỗi quốc gia được gọi là “già hóa dân số” hay còn gọi là giai đoạn “dân số đang già” khi tỷ lệ dân số 60 tuổi trở lên chiếm từ 10% trở lên hoặc tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên chiếm từ 7% trở lên.

Năm 2011, Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số với tỷ lệ người trên 65 tuổi đạt 7% tổng dân số, sớm hơn 6 năm so với dự báo. Năm 2013, tỉ lệ người già trên 65 tuổi tại Việt Nam chiếm 7,3% dân số. Việt Nam đã bước vào thời kỳ già hóa dân số với tốc độ nhanh nhất châu Á. Với gần 9 triệu người cao tuổi (NCT) đã và đang đặt ra những thách thức lớn đối với hệ thống chính sách an sinh xã hội, trong đó có công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe cho NCT.

Hiện nay, tại Yên Bái, tuổi thọ bình quân tăng cùng với mức sinh giảm đã làm số lượng và tỷ lệ NCT trong tổng dân số tăng lên rõ rệt. Tính đến tháng 12/2013 có 74.493 người cao tuổi, tỷ lệ 60 tuổi trở lên chiếm 2,85%, tỷ lệ 65 tuổi trở lên chiếm 6,6%. Trong khi đó hệ thống chăm sóc sức khỏe NCT còn rất hạn chế; toàn tỉnh chưa có khoa lão khoa hoặc nhà dưỡng lão, đặc biệt là hệ thống cơ sở chăm sóc NCT cô đơn, không nơi nương tựa chưa đáp ứng được yêu cầu; NCT chưa có thói quen khám bệnh định kỳ nên tỷ lệ được khám bệnh định kỳ thấp; thiếu hiểu biết về phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe; 55% NCT có sức khỏe kém, trong đó số NCT mắc từ 2 bệnh trở lên chiếm tỉ lệ trên 70%.

Đa số NCT thường bị bệnh mãn tính, bệnh nặng mới đi khám chữa bệnh nên tốn kém. Hơn 20% NCT chưa có thẻ bảo hiểm y tế; nhiều NCT nhất là ở nông thôn hoặc đơn thân đang gặp nhiều khó khăn; tỉ lệ NCT là người nghèo, vùng cao, vùng sâu, vùng khó khăn tham gia bảo hiểm y tế tự nguyện còn thấp dẫn đến việc thăm khám, chữa bệnh cho họ còn hạn chế, mà chủ yếu là chăm sóc tại gia đình.

NCT phải đối mặt với nhiều khó khăn như sống với con cháu trong khi xu hướng cấu trúc gia đình có sự thay đổi; phần lớn NCT sống ở nông thôn là nông dân làm nông nghiệp; không có tích lũy vật chất, chỉ có khoảng 30% NCT có lương hưu hoặc trợ cấp từ ngân sách Nhà nước; chưa có hệ thống cung ứng việc làm cho NCT.

Mừng thọ các cụ cao tuổi là hoạt động thường niên trong lễ hội đền Nam Cường (thành phố Yên Bái) mỗi dịp xuân về. (Ảnh: Tuấn Nghĩa)

Yên Bái đang tiệm cận với giai đoạn già hóa dân số nên cũng cần phải có những bước chuẩn bị và thực hiện các chiến lược, chính sách thích ứng. Chăm sóc NCT  là trách nhiệm của cả cộng đồng xã hội vì NCT là nền tảng xã hội, cống hiến nhiều trí tuệ và sức lực cho gia đình và xã hội, có tiếng nói quan trọng trong gia đình, cộng đồng và quốc gia. Phát huy vai trò của NCT rất quan trọng để họ được tiếp tục hoạt động, hòa đồng, cống hiến cho xã hội.

Để ngày một nâng cao chất lượng chăm sóc NCT, phát huy vai trò NCT, cần tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền, sự phối hợp tích cực hơn nữa của các ban ngành, đoàn thể đẩy mạnh công tác tuyên truyền về phát huy vai trò của NCT nói riêng và những thách thức của quá trình “già hóa dân số” nói chung đối với sự phát triển bền vững của đất nước.

Đồng thời tăng cường tuyên truyền, tư vấn, phổ biến kiến thức khoa học nhằm hạn chế các nguy cơ gây bệnh ở NCT, tăng cường an toàn trong sử dụng thuốc, chống lạm dụng thuốc chữa bệnh đối với NCT; hướng dẫn người cao tuổi kỹ năng phòng bệnh, chữa bệnh và tự chăm sóc bản thân; phát triển các hoạt động chăm sóc sức khỏe tại cộng đồng…; tích cực trong tuyên truyền cũng như cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức về NCT để các tổ chức, cá nhân và toàn xã hội nhận thức đúng về NCT; chăm lo, giúp đỡ NCT về đời sống vật chất, tinh thần; biểu dương các điển hình tiên tiến, người tốt việc tốt, nêu gương sáng của NCT; giúp người cao tuổi được tăng cường sự giao lưu và các hoạt động khác; nhận đỡ đầu, phụng dưỡng, chăm sóc NCT nhất là NCT có công với cách mạng, gia đình thương binh, liệt sỹ hoặc đơn thân; xây dựng và nhân rộng mô hình chăm sóc, phát huy vai trò NCT  dựa vào cộng đồng; tăng cường quản lý sức khỏe, tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho NCT; xã hội hóa công tác chăm sóc sức khỏe và bảo vệ sức khỏe NCT...  

Nguyễn Thị Kim Huế