Trước năm 2013, phương thức thu phí công đoàn dựa trên tổng quỹ lương, nay Luật Công đoàn năm 2012 quy định thu kinh phí công đoàn đến tất cả các doanh nghiệp, kể cả doanh nghiệp không thành lập tổ chức công đoàn nhưng chỉ thu đối với những lao động đóng bảo hiểm xã hội. Theo quy định này  thì Yên Bái đã giảm tới 50% số thu kinh phí công đoàn hàng năm so với trước đây. Trong khi đó, việc xác định được số người đang đóng bảo hiểm xã hội rất phức tạp.

Trước tiên phải nắm được số lượng doanh nghiệp trên địa bàn đang hoạt động. Liên đoàn Lao động phải liên hệ với Sở Kế hoạch và Đầu tư để nắm được số doanh nghiệp được cấp phép hoạt động nhưng doanh nghiệp nào đang hoạt động, doanh nghiệp nào ngừng hoạt động thì Sở Kế hoạch và Đầu tư cũng khó nắm được. Vì vậy, cán bộ công đoàn phải lần theo địa chỉ trụ sở doanh nghiệp đăng ký trong giấy phép kinh doanh tại Sở Kế hoạch và Đầu tư  nhưng trụ sở chủ yếu tại nhà riêng nên rất khó tìm.

Khi tìm được thì có nhiều doanh nghiệp dù vẫn treo biển nhưng chủ doanh nghiệp không ở tại địa phương hoặc từ lâu doanh nghiệp không hoạt động; tạm ngừng hoạt động; nợ thuế, nợ bảo hiểm, nợ lương; không xác định được quỹ lương để ấn định mức đóng kinh phí công đoàn; doanh nghiệp không lập được dự toán trình nộp kinh phí công đoàn; số lao động trong doanh nghiệp đã ít  và người đóng bảo hiểm xã hội cũng ít do chủ yếu là lao động thời vụ…

Từ khó khăn này, cán bộ công đoàn phải liên hệ với Bảo hiểm xã hội tỉnh để nắm số liệu về các doanh nghiệp đăng ký đóng bảo hiểm tại đây. Nhưng lại thêm một khó khăn nữa phát sinh, đó là không ít doanh nghiệp đang nợ đọng bảo hiểm rất lớn nên cũng không thể phối hợp với công đoàn giải quyết những vấn đề có liên quan đến kinh phí công đoàn.

Tình trạng biến động về số người đóng bảo hiểm cũng rất lớn do người lao động thay đổi nơi làm việc, bỏ không tham gia bảo hiểm, doanh nghiệp phá sản…Vì thế, số lượng người đăng ký đóng bảo hiểm xã hội có khi lớn nhưng thực tế lại thấp. Do đó, số lượng người đóng bảo hiểm xã hội mà Liên đoàn Lao động tỉnh báo cáo với Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam từ đầu năm là số ảo so với thực tế nhưng Tổng Liên đoàn vẫn căn cứ vào con số này để cân đối mức thu kinh phí công đoàn với Liên đoàn Lao động tỉnh.

Thu kinh phí công đoàn đi liền với chi phí cho các hoạt động công đoàn ở cơ sở nên số thực thu thấp hơn số ảo sẽ là một trở ngại lớn cho hoạt động công đoàn.

Để khắc phục những khó khăn trên, ông Nguyễn Văn Lan cho biết, trong tương lai, ngoài những chính sách thúc đẩy phát triển sản xuất, kinh doanh của tỉnh đối với doanh nghiệp, Liên đoàn Lao động tỉnh sẽ tăng cường các biện pháp chuyên môn để xây dựng, củng cố tổ chức công đoàn trong các doanh nghiệp; nâng cao ý thức trách nhiệm của các chủ sử dụng lao động trong việc đóng bảo hiểm cho người lao động cũng như việc đóng công đoàn phí cho đoàn viên.

Đồng thời, Liên đoàn Lao động sẽ xây dựng chương trình phối hợp với ngành thuế để nắm các đơn vị thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách Nhà nước. Qua đó, nắm chính xác được số đơn vị doanh nghiệp đang hoạt động làm cơ sở thực tế cho việc thu kinh phí công đoàn.

P.V