Đây là phần thưởng cao quý, sự ghi nhận xứng đáng mà Đảng, Nhà nước và nhân dân trao tặng cho Phòng CSĐT - đơn vị mũi nhọn trên mặt trận bảo vệ trật tự an toàn xã hội của Công an tỉnh.

Ra đời cùng sự phát triển và trưởng thành của Công an tỉnh, mặc dù qua hai lần nhập, tách tỉnh, song Phòng CSĐT luôn là trụ cột trong từng giai đoạn, lập nhiều thành tích xuất sắc. Đặc biệt, giai đoạn 1991 - 1995, với nhiệm vụ được giao là điều tra, khám phá, ngăn chặn các loại tội phạm, góp phần làm ổn định và phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, trong khi đó, biên chế của đơn vị qua các thời kỳ chỉ có 25 - 30 cán bộ, chiến sỹ.

Căn cứ vào nhiệm vụ được giao, đơn vị luôn làm tốt chức năng tham mưu, hướng dẫn và tổ chức thực hiện; có kế hoạch chỉ đạo cụ thể với nỗ lực quyết tâm cao nên đã lập được nhiều thành tích đặc biệt xuất sắc, góp phần giữ vững an ninh trật tự ở địa phương. Là cơ quan tiến hành tố tụng, Phòng luôn xác định chức năng, nhiệm vụ của mình; vận dụng thành thạo các biện pháp nghiệp vụ, phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, tập trung sự chỉ đạo để hoàn thành nhiệm vụ chính trị được giao; nâng cao tỷ lệ điều tra, khám phá các vụ án, góp phần chặn đứng và làm giảm tội phạm hình sự.

Giai đoạn 1991 - 1995, đơn vị đã trực tiếp điều tra 399 vụ trọng án với 747 bị can. Kết quả thu hồi gần 700 triệu đồng tiền mặt, 47 xe máy, 45 khẩu súng quân dụng, 51 quả lựu đạn, 671 kg thuốc nổ, hơn 3.000 viên đạn các loại, 71,96 kg thuốc phiện, 133 chiếc ti vi, đài, xe đạp, đồng hồ và nhiều tài sản khác giá trị hơn hai tỷ đồng. Kết quả công tác điều tra, khám phá án của Phòng CSĐT đã làm giảm hẳn hoạt động của bọn tội phạm hình sự, trong đó, có một số loại trọng án giảm tới 50%. Đặc biệt, các loại băng ổ, nhóm lưu manh chuyên nghiệp đã bị loại khỏi địa bàn tỉnh không còn hoạt động.

Án giết người là loại án đặc biệt nghiêm trọng, tước đoạt quyền sống của con người. Phương thức, thủ đoạn gây án của bọn tội phạm hết sức tinh vi, xảo quyệt và tàn bạo, với nỗ lực quyết tâm cao, đơn vị đã điều tra khám phá nhiều trọng án. Điển hình: vụ giết người, cướp xe máy xảy ra đêm 6/1/1993 tại xã Việt Thành, huyện Trấn Yên làm 1 người chết, 1 người bị thương.

Do hai tên lưu manh chuyên nghiệp Lương Xuân Thủy và Trần Văn Hùng gây ra. Mặc dù thủ phạm đã cao chạy xa bay khỏi hiện trường, nhưng sau 17 giờ đồng hồ liên tục truy xét, áp dụng linh hoạt các chiến thuật nghiệp vụ. Bất chấp sự chống trả liều lĩnh của đối tượng, lực lượng điều tra đã mưu trí, dũng cảm bắt sống hai tên Thủy và Hùng và chỉ trong 5 ngày đã kết luận điều tra chuyển truy tố, phục vụ yêu cầu chính trị ở địa phương (một tên tử hình, một tên lĩnh án tù 20 năm).

Đặc biệt là vụ án giết người, cướp tài sản xảy ra đêm ngày 2/1/1995 tại Trường Phổ thông cơ sở Quyết Tiến thuộc xã Hoàng Thắng, huyện Văn Yên. Thủ phạm dùng dao đâm chết cô giáo Nguyễn Thị Hoan rồi đâm thủng cả hai mắt. Tàn bạo hơn kẻ thủ ác còn dùng vỏ chai đập chết cháu Nguyễn Trung Phúc 8 tuổi - con cô giáo Hoan, sau đó, đem vùi xác xuống ruộng lúa. Đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, gây chấn động mạnh trên phạm vi cả nước. Sau khi vụ án xảy ra, nhân dân không dám đi làm, học sinh không dám đến trường.

Do xác định đúng tính chất vụ án, khả năng đối tượng, khám nghiệm hiện trường chu đáo và điều tra, xác minh tới trên 1.000 đối tượng nên chỉ sau 34 ngày, lực lượng điều tra đã kết thúc vụ án. Kẻ gây án dã man, tàn bạo đó là Nguyễn Văn Hậu, sinh năm 1968, trú tại huyện Trấn Yên, là bộ đội biên phòng phục viên, được đào tạo có hệ thống nhưng đã hoàn toàn thoái hóa, biến chất nên thủ đoạn rất tinh vi, xảo quyệt. Để tránh sự phát hiện, tên Hậu đã đi bộ 25 km đường rừng trong đêm khuya mưa gió đến gây án rồi nhanh chóng tẩu thoát khỏi hiện trường. Sau khi thực hiện hành vi phạm tội mất hết nhân tính, y gây ra một thường án (trộm cắp xe đạp) để bị bắt vào trại nhằm trốn tránh việc điều tra của cơ quan công an.

Chỉ vì hơn 400 ngàn đồng, tên Hậu đã đang tâm cướp đoạt sinh mạng của 2 con người lương thiện một cách dã man. Quần chúng nhân dân rất đồng tình khi y phải trả giá bằng một bản án tử hình. Căn cứ vào kết quả tổng kết chuyên án, với những biện pháp điều tra sáng tạo, khoa học mà cán bộ, chiến sỹ Phòng CSĐT đã thực hiện, lãnh đạo Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) đã có văn bản gửi các đơn vị trong Công an toàn quốc học tập, rút kinh nghiệm và biểu dương, khen thưởng Phòng CSĐT.

Tuyến quốc lộ 70 dài gần 200 km; trong đó, có 70 km chạy dọc qua các 11 xã thuộc địa phận tỉnh Yên Bái. Địa hình đường có nhiều dốc cao, cua gấp, dân cư thưa thớt. Lợi dụng điều kiện này bọn tội phạm đã gây ra hàng loạt các vụ cướp, cưỡng đoạt, trộm cắp tài sản, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Điển hình là vụ cướp xe máy xảy ra hồi 20 giờ, ngày 15/1/1995 tại Km 8, quốc lộ 70 do tên Nguyễn Văn Chung cùng đồng bọn đều là những tên lưu manh, chuyên nghiệp, trú tại tỉnh Vĩnh Phú (cũ) gây ra. Sau khi dùng vũ khí tấn công nạn nhân để cướp tài sản, chúng đã bị lực lượng điều tra phát hiện và tổ chức truy đuổi.

Biết không thể tẩu thoát, bọn chúng đã sử dụng vũ khí tấn công lại. Trong gang tấc nguy hiểm đó, tổ truy bắt đã mưu trí lợi dụng địa hình ép chúng vào con đường cùng không lối thoát và dũng cảm bắt sống từng tên. Những chiến công của Phòng CSĐT đã đem lại sự bình yên cho tuyến đường, tạo điều kiện cho kinh tế phát triển.  

Ngày nay, Phòng CSĐT, Công an tỉnh đã trở thành Văn phòng Cơ quan CSĐT nhưng mỗi cán bộ, chiến sỹ vẫn luôn tự hào về truyền thống vẻ vang của đơn vị, ra sức phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, xứng danh đơn vị anh hùng.

Nguyễn Chí Dân