Di tích lịch sử mộ Nguyễn Thái Học và các chiến sỹ trong cuộc Khởi nghĩa Yên Bái năm 1930 nằm trong khuôn viên công viên Yên Hòa, bên cạnh con đường mang tên nhà yêu nước Nguyễn Thái Học thuộc phường Nguyễn Thái Học, thành phố Yên Bái. Khu di tích lịch sử mộ Nguyễn Thái Học được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 1990, đúng dịp kỷ niệm 60 năm cuộc Khởi nghĩa Yên Bái.
Di tích lịch sử mộ Nguyễn Thái Học được xây dựng với tổng diện tích 10.391 m2 bao gồm: lăng mộ, tượng đài, bia tưởng niệm, nhà đón khách và khuôn viên cây cảnh, các hạng mục, công trình của di tích đều mang đậm giá trị lịch sử, văn hóa.
Khu lăng mộ có diện tích 70 m2, được thiết kế với kiến trúc vừa mang dáng dấp hiện đại vừa có màu sắc truyền thống. Chính giữa phần mộ có 2 lăng mộ tập thể, xây hình chữ nhật đặt trên 4 trụ vuông, lát đá hoa cương đen, cao 1m.
Song song với hai lăng mộ về bên phải là một khối hình vát, lát đá hoa cương đen, trên là hàng chữ vàng ghi một trong hai câu thơ của Nguyễn Thái Học đọc trước khi lên máy chém "Chết vì Tổ quốc chết vinh quang ”.
Bao quanh phần mộ là 17 trụ cột to, tròn, cao 5m tượng trưng cho 17 vị anh hùng nghĩa sỹ bị xử chém. 17 cột này được nối với nhau bằng một vòng tròn khuyết. Trên vòng tròn là dòng chữ bất hủ, đã trở thành tư tưởng xuyên suốt trong quá trình hoạt động của Việt Nam Quốc dân đảng "Không thành công cũng thành nhân”.
Trong khu lăng mộ có một bảng vàng lưu danh 17 vị anh hùng đã an nghỉ tại nơi đây. Tượng đài có diện tích 56 m2, tượng đài gồm 5 nhân vật lịch sử, gồm: lãnh tụ Việt Nam Quốc dân đảng Nguyễn Thái Học, Nguyễn Khắc Nhu, Phó Đức Chính, Ngô Hải Hoàng và Nguyễn Thị Giang.
Chiều cao các nhân vật là 6 m, đứng trên một đám mây lịch sử cách điệu, bao quanh chân tượng đài là phù điêu cao gần 3 m. Tượng đài mô tả tinh thần đấu tranh giành độc lập tự do của các vị nghĩa sỹ. Giữa hai phần tượng đài và phần mộ là một tấm bia lớn cách điệu, trên hai mặt bia đều khắc dòng chữ "Yên Bái, đây là điều nhắc nhở ta rằng không thể bịt miệng một dân tộc mà người ta không khuất phục bằng lưỡi kiếm của đao phủ” của thi hào người Pháp Louis Aragon.
Nhà đón khách và khuôn viên cây cảnh khu di tích nằm trong quần thể công viên Yên Hòa đã trở thành điểm đến của người dân để tìm hiểu, thăm viếng và tưởng nhớ đến những vị anh hùng tiên liệt, những người đã hy sinh, xả thân cho phong trào cách mạng của đất nước, góp công xây đắp cho hòa bình, hạnh phúc, ấm no.
Năm 2017 - 2019, với mong muốn tạo nên quần thể di tích liên hoàn, tạo không gian thuận tiện cho mọi người dân đến chiêm bái, hành lễ và là điểm tham quan của du khách, tỉnh Yên Bái đầu tư xây dựng Dự án tu bổ, tôn tạo, mở rộng Khu di tích mộ Nguyễn Thái Học và các chiến sỹ hy sinh trong cuộc Khởi nghĩa Yên Bái.
Quy mô đầu tư xây dựng gồm: nhà tưởng niệm diện tích xây dựng khoảng 300 m2; nhà làm việc, thường trực, bảo vệ diện tích xây dựng khoảng 100 m2. Các hạng mục phụ trợ: sân vườn, tường rào, am hóa vàng, khu vệ sinh chung; san tạo mặt bằng và một số hạng mục khác. Đến nay, mọi hạng mục, công trình dự án hoàn thành.
Khu di tích lịch sử mộ Nguyễn Thái Học là quần thể di tích liên hoàn, là nơi tổ chức các ngày lễ lớn của tỉnh, góp phần phát huy giá trị của di tích. Đây còn là nơi các thế hệ trẻ bày tỏ lòng tôn kính với Nguyễn Thái Học và các chiến sỹ hy sinh trong cuộc Khởi nghĩa Yên Bái, từ đó khơi gợi nguồn cảm xúc, trân quý giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống, lòng yêu nước.
Hàng năm, cứ đến ngày giỗ của các anh hùng nghĩa sỹ và ngày khởi nghĩa 10/2 đều có đoàn lãnh đạo tỉnh, nhân dân trong và ngoài tỉnh đến thăm viếng. Khu di tích lịch sử mộ Nguyễn Thái Học tạo không gian lý tưởng cho mọi người dân đến chiêm ngưỡng, hành lễ và cùng nhìn lại tinh thần đấu tranh quật khởi của các bậc nghĩa sỹ, ôn lại những chặng đường lịch sử đầy vẻ vang.
Đó mãi là nguồn cổ vũ tinh thần lớn lao để thế hệ hôm nay phấn đấu xây dựng quê hương Yên Bái ngày càng giàu đẹp.
Thu Hiền