Triển khai thực hiện chiến lược, hàng năm Ban Chỉ đạo công tác Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS/KHHGĐ) từ cấp tỉnh đến cơ sở đã được thành lập và kiện toàn. Đồng thời, công tác truyền thông về dân số được đẩy mạnh dưới nhiều hình thức phù hợp, các mô hình truyền thông có hiệu quả tiếp tục được duy trì và nhân rộng.
Đặc biệt, đội ngũ cán bộ chuyên trách, cộng tác viên dân số, tuyên truyền viên, nhân viên y tế thôn, bản nỗ lực tuyên truyền tại khu dân cư... Qua đó, nhận thức và hành động của người dân về dân số đã có những chuyển biến tích cực.
Cụ thể: 95% các cặp vợ chồng, phụ nữ, nam giới có hiểu biết cơ bản về lợi ích của DS/SKSS và các biện pháp tránh thai; 80% các cặp vợ chồng, phụ nữ, nam giới được tuyên truyền về thực trạng, nguyên nhân và hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh; 50% thanh niên trước khi đăng ký kết hôn được tư vấn về sức khỏe tiền hôn nhân, tác hại của phá thai; 70% người chưa thành niên, thanh niên dân tộc ít người được tuyên truyền về tác hại của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống...
Đối với tuyến huyện, các trung tâm y tế đảm bảo cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS thiết yếu, toàn diện; thực hiện tốt vai trò chỉ đạo tuyến, hỗ trợ kỹ thuật và cung cấp dịch vụ DS/KHHGĐ lưu động tại cơ sở.
Tuyến xã đảm bảo tính sẵn có của dịch vụ KHHGĐ, chăm sóc SKSS thiết yếu cơ bản, 100% trạm y tế xã có nữ hộ sinh hoặc y sĩ sản nhi và đảm bảo cung cấp các dịch vụ chăm sóc SKSS.
Đặc biệt, các chương trình, mô hình nhằm nâng cao chất lượng dân số đã mang lại những kết quả nhất định. Mô hình can thiệp giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống giai đoạn 2009 - 2015 được triển khai tại 15 xã thuộc 4 huyện: Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn, Văn Yên từ nguồn kinh phí Chương trình mục tiêu DS/KHHGĐ đưa tỷ lệ tảo hôn tại các xã này giảm.
Chương trình sàng lọc trước sinh và sơ sinh năm 2013 được triển khai tại 20 xã của thành phố Yên Bái, thị xã Nghĩa Lộ, các huyện Trấn Yên, Yên Bình từ nguồn kinh phí Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số, năm 2019 mở rộng thêm 18 xã, đến nay, đã thực hiện gần 16.000 ca sàng lọc trước sinh, khoảng 3.500 ca sàng lọc sơ sinh...
Nhận thức và thực hành của người dân về chính sách DS/KHHGĐ đã có những chuyển biến tích cực, theo số liệu tổng điều tra dân số đến ngày 1/4/2019, quy mô dân số tỉnh Yên Bái là 821.030 người, xu thế giảm sinh tiếp tục được duy trì, tỷ suất sinh thô toàn tỉnh giảm từ 19,4%o năm 2011 xuống còn 18,8%o năm 2019; tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên bình quân hàng năm khoảng 10% tổng số trẻ sinh.
Về chất lượng dân số, chỉ số phát triển con người (HDI) của tỉnh đang từng bước được cải thiện, tuổi thọ bình quân 69,7 tuổi (tổng điều tra dân số năm 2019) tăng thêm 1 tuổi so với năm 2009; tỷ suất chết thô trẻ em dưới 1 tuổi năm 2019 là 25,5%o (năm 2011 là 10%o); tỷ suất chết thô trẻ em dưới 5 tuổi năm 2019 là 38,7%o (tổng điều tra dân số năm 2019); tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng thể nhẹ cân năm 2019 là 17% (năm 2011 là 21,17%), suy dinh dưỡng thể thấp còi năm 2019 là 27% ( năm 2011 là 32,52%).
Tỷ lệ nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khoẻ tiền hôn nhân đạt khoảng 50%; số cặp tảo hôn tại các huyện Mù Cang Chải và Trạm Tấu năm sau giảm hơn năm trước bình quân khoảng 2%/năm; 50% phụ nữ mang thai được tầm soát 4 loại bệnh tật bẩm sinh phổ biến là hội chứng Down, hội chứng Edward, hội chứng Patau, dị tật ống thần kinh. Về tổ chức mạng lưới cung cấp dịch vụ SKSS đã từng bước được củng cố, phát triển đáp ứng cung cấp các dịch vụ cơ bản cho nhân dân.
Bên cạnh kết quả đạt được, công tác dân số của tỉnh còn một số khó khăn, thách thức. Theo kết quả tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, mức sinh của tỉnh là 2,74 con/ bà mẹ - đứng thứ 3 trong 12 tỉnh có mức sinh cao nhất toàn quốc.
Chất lượng dân số mặc dù đã được cải thiện song vẫn còn thấp, mất cân bằng giới tính khi sinh mặc dù đã được kiểm soát nhưng vẫn ở mức cao so với mức bình quân của cả nước.
Tuy nhiên, những kết quả sau 10 năm thực hiện Chiến lược Dân số và SKSS Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 sẽ là nền tảng, động lực quan trọng để Yên Bái tiếp tục tổ chức thực hiện hiệu quả Nghị quyết 21, ngày 25/10/2017, Hội nghị lần thứ Sáu, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới và Quyết định số 1679, ngày 22/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030.
Trần Minh - Kim Huế
