5 năm qua (2001 - 2006), thực hiện công tác giám sát, TTND đã phát hiện và kiến nghị nhiều vụ việc vi phạm, giúp chính quyền và các cơ quan chức năng xử lý nhiều cán bộ vi phạm, thu về cho Nhà nước trên 5 tỷ đồng, hàng nghìn mét vuông đất; hòa giải 2.224 vụ việc, ngăn chặn 52 vụ mua bán dâm, tệ nạn xã hội, giúp đỡ 7.262 người đi cai nghiện tại cộng đồng, xử lý các vụ tranh chấp đất đai khu vực đường Nguyễn Thái Học, (thành phố Yên Bái), Khu công nghiệp Văn Tiến, Văn Lãng (huyện Trấn Yên) thị trấn Mậu A (huyện Văn Yên), thị trấn Thác Bà (huyện Yên Bình), bảo vệ nguồn nước ở xã Mỏ Vàng (huyện Văn Yên); phát hiện ngăn chặn các vụ việc có nguy cơ gây mất đoàn kết trong cộng đồng, dân cư ở một số địa phương. Thông qua công tác giám sát của TTND đã phát hiện, kiến nghị chính quyền các cấp trong công tác quản lý, sử dụng đất ở các cấp chính quyền cơ sở trong tỉnh còn nhiều vi phạm. Trong đó diện tích đất có vi phạm 436.027,6m2 gồm: diện tích chưa sử dụng là 4.280m2, diện tích lấn chiếm 33.855m2, sử dụng sai mục đích là 96.717m2. Đây cũng là nguyên nhân phát sinh đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân. Những vi phạm chủ yếu là: giao đất, thu hồi đất trái thẩm quyền, vi phạm quy hoạch đã được duyệt, vận dụng các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai có lúc chưa đúng, việc chấp hành pháp luật về đất đai của một số cán bộ, nhân dân chưa nghiêm, tự ý lấn chiếm đất, tự ý chuyển nhượng đất đai, chuyển mục đích sử dụng trái phép như: đào đất đồi, san lấp ruộng, thu tiền sử dụng đất trái pháp luật, không nộp ngân sách, chi sai mục đích và lợi dụng cho cá nhân, đã được Ủy ban nhân dân tỉnh chấn chỉnh, xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm. Công tác giám sát của TTND trong việc quản lý và sử dụng đất tại các cơ sở trong tỉnh đã kịp thời phát hiện những sai phạm, kiến nghị các cấp có thẩm quyền xử lý và giải quyết đã thu hồi đất về cho Nhà nước là: 71.912,7m2, xử phạt vi phạm hành chính về đất đai 50,55 triệu đồng thu nộp tiền chuyển mục đích sử dụng đất, thuế đất 168,829 triệu đồng vào ngân sách. Qua đó đã tăng cường quản lý công tác giao đất và thu tiền giao đất tại các xã, phường, thị trấn theo đúng Luật Đất đai, hạn chế những khiếu kiện trong nhân dân.

Thực hiện dân chủ ở cơ sở có 14 nội dung chính, MTTQ và các ban TTND đều thực hiện tốt 10 nội dung được quyền giám sát và kiểm tra trong đó có các nội dung: giám sát hoạt động của HĐND, đại biểu HĐND, kết quả thực hiện nghị quyết của HĐND, giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân, thực hiện chính sách ưu đãi của Nhà nước với người có công và hoạt động cứu tế xã hội được giám sát kiểm tra đạt nhiều kết quả.

Trong thực tế hoạt động của TTND, việc giám sát thu chi các loại quỹ, lệ phí, các khoản đóng góp của nhân dân và kết quả thanh tra, kiểm tra, giải quyết các vụ việc có dấu hiện tiêu cực liên quan đến cán bộ xã; quyết toán ngân sách xã, quyết toán các công trình xây dựng là các nội dung TTND khó giám sát nhất, hiệu quả thấp. Ngoài ra, ban TTND còn tham gia giám sát bầu trưởng thôn, trưởng bản và tham gia giám sát các công trình hạ tầng cơ sở do dân đóng góp, hoặc nhân dân và Nhà nước cùng làm. Năm năm qua, toàn tỉnh có 180 xã, phường, thị trấn  triển khai quy chế thực hiện dân chủ ở cơ sở, trong đó có trên 80% số xã, phường xây dựng được hương ước, quy ước, có 75% số xã có quy ước, hương ước thiết thực; điều chỉnh các mối quan hệ kinh tế - xã hội trong địa bàn dân cư, góp phần xây dựng địa bàn nông thôn mới, đời sống mới, bản làng văn hóa mới ở cộng đồng dân cư và khu dân cư đô thị văn minh, lành mạnh. TTND cũng đã tham mưu cho các cấp ủy Đảng, chính quyền cơ sở xem xét, giải quyết 12.275 vụ việc giúp cho chính quyền các cấp ngăn chặn kịp thời những vi phạm, góp phần thu về cho Nhà nước hàng tỷ đồng. Việc giám sát xây dựng cơ sở hạ tầng một số nơi được TTND phát hiện chính quyền cơ sở thông đồng với đơn vị đảm nhiệm thi công, bớt xén vật tư, thi công không đúng thiết kế, khai khống số lượng quyết toán công trình để rút tiền Nhà nước và nhân dân với mục đích vụ lợi cá nhân như: công trình thủy lợi khu 5 thị trấn Nông trường Liên Sơn (Văn Chấn), công trình nước sạch liên xã thuộc huyện Lục Yên... Việc giám sát của TTND đã góp phần thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, đảm bảo phương châm “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”. Nhờ vậy, nguồn thu do nhân dân đóng góp để xây dựng hạ tầng cơ sở, công trình công cộng đã được công khai hóa, nhân dân tin tưởng, tự nguyện đóng góp tích cực sức người, sức của để xây dựng quê hương.

Hoạt động giám sát của TTND góp phần làm cho các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các nghị quyết của HĐND, quyết định của UBND được nhân dân bàn bạc dân chủ và thực hiện có hiệu quả hơn, góp phần giữ nghiêm kỷ cương, các quy ước, hương ước của địa phương, góp phần giữ vững ổn định chính trị, thúc đẩy kinh tế phát triển, thực hiện thắng lợi các mục tiêu kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng trên địa bàn tỉnh.

Phí Yến