Trước những khó khăn đặt ra, công tác truyền thông, vận động, giáo dục đã triển khai nhiều mô hình hoạt động tích cực, hiệu quả. Mô hình thôn, bản, xã phường, thôn bản không sinh con thứ 3 trở lên đã được nhân rộng khắp toàn tỉnh. Ở cấp xã, là việc ký cam kết không sinh con thứ 3 trở lên với Ủy ban dân số - Gia đình và trẻ em (GĐ&TE) huyện có đại diện lãnh đạo đảng, chính quyền, các ngành thành viên và các trưởng thôn, bản. Để đăng ký xây dựng được mô hình phải thông qua kết quả báo cáo, thống kê của đội ngũ cộng tác viên dân số - GĐ&TE ở từng thôn bản ngay từ tháng 12 của năm trước về số phụ nữ đang mang thai, số người đã có 2 con chưa sử dụng các biện pháp tránh thai để quản lý, tuyên truyền vận động; đưa chính sách dân số - KHHGĐ vào quy ước, hương ước của thôn xóm, bản làng cũng được triển khai tốt và có tác động tích cực trong việc xây dựng mô hình này.  

Qua hệ thống cán bộ chuyên trách, cộng tác viên dân số, GĐ&TE từ thôn bản, hàng năm danh sách những cán bộ, đảng viên vi phạm đều được thống kê gửi báo cáo thường trực huyện uỷ, UBND các huyện và những trường hợp vi phạm hầu hết các địa phương đều đã có những biện pháp xử lý kịp thời từ kiểm điểm, khiển trách, không nâng lương, không đề bạt, có nhiều nơi kỷ luật Đảng, cách chức.. nên tình trạng cán bộ, đảng viên vi phạm chính sách dân số - KHHGĐ đến nay giảm đáng kể (năm 2004 có 64 trường hợp, năm 2005 có 34 trường hợp năm 2006 còn 28 trường hợp và phần lớn tập trung ở 2 huyện vùng cao Trạm Tấu, Mù Cang Chải). Vì vậy, công tác dân số - KHHGĐ được tập chung ưu tiên cho vùng cao, vùng dân tộc thiểu số có mức sinh còn cao. Năm 2004, Uỷ ban Dân số - GĐ&TE tỉnh đã phối hợp với UBND huyện Trạm Tấu, Mù Cang Chải tổ chức 2 hội nghị tuyên truyền chính sách Dân số - KHHGĐ với các già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ và các chức sắc tôn giáo. Qua hội nghị đã tác động tích cực, làm thay đổi quan niệm muốn có đông con, nhiều cháu và phải có con trai để nối dõi từ lâu đã ăn sâu vào nhận thức của nhóm người có uy tín trong cộng đồng. Từ đó đến nay nhiều người đã ủng hộ tích cực, vận động con cháu trong dòng họ không sinh con thứ 3 trở lên.

Nhân dịp kỷ niệm Ngày dân số thế giới 11/7 và Ngày dân số Việt Nam 26/12 cũng tại 2 huyện đã tổ chức 2 cuộc hội thảo xây dựng mô hình xã giảm nhanh và không có người sinh con thứ 3 trở lên.

Bằng sự nỗ lực, với nhiều giải pháp, nhiều cách tổ chức tuyên truyền, vận động, giáo dục, đến nay toàn tỉnh đã có 44 xã, phường, thị trấn không có người sinh con thứ 3 trở lên, tăng hơn so với năm trước 3 xã và toàn tỉnh có 1.735 thôn bản không có người sinh con thứ 3 trở lên, tăng hơn so với năm trước 9 thôn bản. Trong đó có 11 xã, phường đã duy trì liên tục từ 5 năm trở lên. Tỷ lệ sinh con thứ 3 toàn tỉnh năm 2006 là 11,32%, giảm 0,68% so với năm trước.

Tại Hội nghị biểu dương gương điển hình tiên tiến trong công tác dân số - GĐ&TE tỉnh Yên Bái năm 2006, nhiều  đại biểu nêu ý kiến rằng, muốn duy trì xã không có người sinh con thứ 3 trở lên, trước tiên phải có sự quyết tâm của cấp uỷ Đảng, chính quyền xã; phải xác định vai trò, tầm quan trọng của việc thực hiện tốt chính sách Dân số - KHHGĐ trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; có sự phối hợp chặt chẽ, thường xuyên của các ban ngành, đoàn thể, các tổ chức xã hội và tuyển chọn đội ngũ cán bộ chuyên trách, cộng tác viên làm công tác dân số - GĐ&TE phải có trình độ văn hoá, có lòng nhiệt tình và tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.

 Nguyễn Phương Đông