Qua đi thực tế cho thấy, cơ sở vật chất về nhà ở và đồ dùng thiết yếu cho sinh hoạt hàng ngày của các em rất giản đơn; các công trình vệ sinh, bếp ăn nhiều nơi tạm bợ, mất vệ sinh và nguy cơ gây ra dịch bệnh cao. Cuộc sống từ việc sinh hoạt, ăn, ở, học tập hầu hết các em phải tự lo, không có người lớn kèm cặp. Một số em nhà ở xa trên 10 km, không thuộc diện bán trú dân nuôi thì được bố mẹ thuê nhà trọ gần trường học, bình quân 400 ngàn đồng cho cả năm học. Số học sinh này được bố mẹ đi chợ đem cho gạo và rau; hoặc hàng tuần chiều thứ sáu về nhà, chiều chủ nhật lại xuống lớp.

Thực tế, các xã đặc biệt khó khăn có tỷ lệ huy động học sinh tốt nghiệp tiểu học vào lớp 6 rất thấp, vì lý do đường từ nhà đến trường xa (cấp tiểu học có các lớp cắm bản, nên trẻ được đến lớp và tỷ lệ chuyên cần cao). Hiện tại, toàn tỉnh có năm huyện có học sinh bán trú dân nuôi là: Trạm Tấu, Mù Cang Chải, Văn Chấn, Trấn Yên và Văn Yên, tại 54 xã với 66 trường, cơ bản giải quyết được nhu cầu đi học của các em trong độ tuổi đi học. Khó khăn thì rất nhiều như: có tiền nhưng không có quĩ đất làm nhà; chưa có chính sách phụ cấp trách nhiệm cho giáo viên quản lý các em; không có biên chế nhân viên cấp dưỡng...

Những vấn đề này đang rất cần các ngành chức năng đưa ra giải pháp khi tiến hành xã hội hoá giáo dục. Quyết định 112/2007/QĐ-CP về các chính sách hỗ trợ dịch vụ, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân, trợ giúp pháp lý để nâng cao nhận thức pháp luật thuộc Chương trình 135 giai đoạn II. Theo đó, mỗi học sinh bán trú dân nuôi thuộc hộ nghèo được hưởng 140 ngàn đồng/tháng. Gần đây, Quyết định 27/2008/QĐ-TTg đã qui định thêm đối với học sinh nghèo thuộc diện học sinh nội trú mà theo học ở các trường công lập, bán công được hưởng 50% số học bổng của học sinh nội trú. Tỉnh Yên Bái đã ban hành chính sách đặc thù cấp 15 kg gạo/tháng cho học sinh dân tộc Mông, là đối tượng theo học trường THPT thuộc hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải theo Nghị quyết 30a của Chính phủ.

Để tạo cơ hội cho học sinh vùng sâu, vùng xa theo học được các bậc học cao hơn, tạo nguồn cán bộ dân tộc ít người tại chỗ cho phát triển lâu dài, bên cạnh việc xã hội hoá giáo dục, cấp uỷ và chính quyền các cấp cần quan tâm hơn nữa đến mô hình bán trú dân nuôi. Nếu duy trì, củng cố tốt mô hình này theo đúng qui chuẩn (hiện nay chưa có qui định thống nhất từ tên gọi đến qui chế), sẽ góp phần tích cực nhằm giữ vững kết quả phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi và phổ cập THCS, nhất là ở các huyện nghèo theo Nghị quyết 30a của Chính phủ. Việc sớm ban hành các cơ chế, chính sách riêng cho loại hình bán trú dân nuôi, là việc làm cấp thiết, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực, đào tạo cán bộ người dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, tạo động lực cho phát triển ở miền núi.   

Mỹ Sinh