Thực hiện Bộ luật Tố tụng dân sự (TTDS) năm 2004, cơ quan kiểm sát cho rằng, quyền năng kiểm sát đã bị bó hẹp, vì thế rất khó phát hiện vi phạm trong quá trình điều tra xác minh giải quyết các vụ việc dân sự nhằm bảo đảm cho pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh, thống nhất.

Viện trưởng VKSND thành phố Nguyễn Đình Bắc cho biết: “Hàng năm, bình quân VKSND thành phố thụ lý 45% tổng số vụ việc dân sự toàn ngành kiểm sát Yên Bái” . Kinh tế - xã hội phát triển, số lượng bản án, quyết định của tòa mà Viện kiểm sát và thụ lý tăng lên. Thực hiện quyền năng pháp lý, qua 6 năm thực hiện Bộ luật TTDS 2004, Viện đã kiểm sát 1.578 vụ việc dân sự của tòa cùng cấp, trong đó, kiểm sát giải quyết 275 bản án, 95 quyết định giải quyết việc dân sự và 1.208 quyết định giải quyết vụ án (riêng năm 2010, kiểm sát thụ lý 289 vụ việc dân sự).

Án và việc dân sự tăng nhưng “việc dân sự cốt ở hai bên”, Bộ luật TTDS năm 2004 quy định VKS tham gia phiên tòa đối với các vụ án tòa án thu thập chứng cứ mà đương sự có khiếu nại. Viện có một kiểm sát viên làm nhiệm vụ kiểm sát thụ lý án dân sự, chủ yếu là kiểm sát văn bản, quyết định của tòa, hầu như không có phiên tòa VKS tham gia vì ít đương sự có khiếu nại, cơ quan kiểm sát phải kiểm sát hồ sơ vụ việc.

Năm 2010, kiểm sát 289 trong số 290 bản án, quyết định tòa án cùng cấp ban hành đã phát hiện 1 vụ việc chưa đầy đủ theo quy định văn bản pháp luật về tố tụng, 13 vụ, việc về nội dung, cơ quan kiểm sát kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm 1 vụ và 4 văn bản kiến nghị tòa án.

Qua 6 năm kiểm sát bản án, quyết định của tòa đã phát hiện 24 bản án, quyết định chưa đầy đủ theo quy định văn bản pháp luật, 35 bản án, quyết định chưa đầy đủ về nội dung, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm 2 vụ, ban hành 13 văn bản kiến nghị tòa cùng cấp khắc phục, sửa chữa, bảo đảm quyền lợi cho đương sự.

Tập trung ở việc gửi thông báo thụ lý, quyết định không đúng thời hạn theo điều 174, Bộ luật TTDS; quyết định đưa vụ án ra xét xử không ghi tên hội thẩm nhân dân, không có quyết định thay đổi hội thẩm nhân dân theo điều 195, điều 40 – Bộ luật TTDS; ra quyết định chưa kịp thời khi hết hạn 7 ngày kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành theo điều 178, Bộ luật TTDS; tính án phí chưa đúng quy định của Nghị định 701997/NĐ-CP và Pháp lệnh 10/2009/UBTVQH khóa XII; vụ án dân sự có yêu cầu phần phản tố của đương sự song tòa án không yêu cầu thực hiện theo thủ tục khởi kiện của nguyên đơn theo điều 178, Bộ luật TTDS; không đưa người có nghĩa vụ liên quan vào tham gia tố tụng; xác định chưa đúng thẩm quyền giải quyết của tòa án, nhất là trong thụ lý giải quyết án kinh doanh thương mại, hành chính…  

Kiểm sát án dân sự là nhằm đề cao vai trò của VKSND trong thực hiện xây dựng Nhà nước pháp quyền và nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, bảo đảm cho pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh, thống nhất.

VKSND thành phố đã tăng cường các kỹ năng kiểm sát bản án, quyết định của tòa án cùng cấp nhưng trong quá trình thực hiện các quy định pháp luật, cụ thể là Bộ luật TTDS năm 2004, cơ quan kiểm sát cho rằng quyền năng kiểm sát đã bị bó hẹp vì thế rất khó phát hiện vi phạm trong quá trình điều tra xác minh giải quyết vụ việc của tòa dân sự.

Nhiều đương sự nghĩ rằng, khi đến khiếu kiện tại tòa sẽ có VKS tham gia, họ không biết rằng theo quy định của Luật, VKS không có chức năng kiểm sát hồ sơ vụ việc mà chỉ kiểm sát các bản án, quyết định giải quyết vụ việc của tòa cùng cấp.

Bên cạnh đó, quy định VKS không kiểm sát biên bản hòa giải thành chỉ kiểm sát quyết định công nhận sự thỏa thuận thì khó có thể phát hiện quyết định của tòa có phù hợp nội dung biên bản hay không. Còn nữa, VKS có quyền yêu cầu kiến nghị tòa án khắc phục, sửa chữa nhưng thực tế lại không có quy định của pháp luật buộc tòa án phải tiếp thu sửa chữa khắc phục theo kiến nghị. D

o vậy, trong số các văn bản kiến nghị của VKS thời gian qua, còn một số văn bản kiến nghị tòa án tiếp thu, sửa chữa chậm, như kiến nghị việc gửi thông báo và quyết định giải quyết vụ án, không có quyết định thay đổi hội thẩm nhân dân…

Về chủ quan, có nhiều nỗ lực thực hiện quyền năng pháp lý, góp phần bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh, thống nhất nhưng cơ quan kiểm sát ngoài những vướng mắc do sự bó hẹp về phạm vi kiểm sát vẫn còn một số vụ việc chưa kịp thời phát hiện vi phạm về tố tụng, nội dung của một số bản án, quyết định của tòa nên một số vụ phải huỷ án, cải sửa.

Yêu cầu đặt ra là VKS cần tăng cường cán bộ, nâng cao trình độ, kỹ năng kiểm sát án dân sự cho cán bộ, kiểm sát viên, tập trung kiểm sát các bản án, quyết định của tòa cùng cấp, hạn chế tới mức thấp nhất án huỷ, cải, góp phần cùng toàn ngành thực hành tốt quyền năng pháp lý theo quy định của pháp luật.

P.V