Tại nhiều khu chợ, các hàng bán thức ăn chín nằm chẳng xa bao nhiêu hàng bán thực phẩm tươi sống. Thậm chí, nhiều tiểu thương ở một số chợ trên địa bàn thành phố Yên Bái vừa bán thức ăn chín lẫn thực phẩm tươi sống ngay trên một quầy hàng. Cuối giờ chợ, gần trưa và cuối chiều, nhất là vào những ngày thời tiết nóng ẩm, ruồi, nhặng dáo dác từ bên này sang bên kia không phân biệt sống, chín. Nhiều lúc, khi không có khách ngó nghiêng hàng quán, người bán chẳng bận tâm đến việc đuổi ruồi.

Tại chợ thị trấn Yên Bình (Yên Bình), một số hàng quán bán đồ ăn sẵn ngay một lối đi phụ vào chợ và những ngày mưa, lối đi này ẩm ướt, nhớp nháp, thậm chí là lầy lội. Trong chợ nông sản thực phẩm Mường Lò (thị xã Nghĩa Lộ),  không xa mấy những phản thịt trâu, bò, lợn tươi sống; những lồng vịt, ngan, gà; những mớ tôm tép, cá cua vẫn tồn tại hàng phở, bún, vài hàng bánh rán, bánh ngô, khoai... Không ít hàng quán thực phẩm của nhiều khu chợ vẫn thản nhiên kinh doanh, buôn bán ngay bên cạnh đống rác của chợ...

Tiềm ẩn nguy cơ mất ATVSTP song người tiêu dùng hàng ngày dường như không có sự lựa chọn. Chị Nguyễn Thanh Tâm (thị trấn Yên Bình, huyện Yên Bình) cho biết: “Hằng này, tôi phải đi chợ, nấu cơm. Nhìn hàng quán, nhiều lúc thực sự không yên tâm song vẫn phải mua vì không mua thì chẳng biết mua ở đâu cả, nhà thì không làm ra được”. Nhiều người tiêu dùng cũng đã tìm cách mua bán, tiêu dùng những mong giảm bớt nguy cơ sử dụng thực phẩm không an toàn.

Chị Thanh Mai (phường Đồng Tâm, thành phố Yên Bái) cho biết thường hay mua hàng trong các siêu thị nhưng hiện nay, siêu thị ở Yên Bái cũng mới chỉ đáp ứng được các nhu cầu tiêu dùng về các mặt hàng khô và một số thực phẩm đông lạnh, còn thực phẩm tươi sống thì vẫn phải ra chợ truyền thống. Tuy nhiên, với chị Mai thì “Mua hàng trong siêu thị cũng chỉ là giảm bớt tâm lý lo ngại về thực phẩm không an toàn do trực quan nhìn thì sạch sẽ hơn ở chợ chứ thực ra, nhiều mặt hàng cũng chẳng biết thế nào.

Thỉnh thoảng lại nghe báo, đài nói về việc phát hiện ra thứ nọ, thứ kia chứa những chất độc hại như nước tương chứa chất gây ung thư, xúc xích chứa chất giống như dioxin... lại giật mình thon thót”.

Thực tế, việc sản xuất, kinh doanh, buôn bán thực phẩm hiện nay khiến mối lo của người tiêu dùng dường như không có giới hạn. Mặc dù thực sự không thích hàng quán lắm song do tiện lợi nên buổi sáng, anh Trần Thanh Hải (thị xã Nghĩa Lộ) thường đi ăn sáng tại các hàng, quán. Anh bày tỏ lo ngại: “Ăn thì vẫn phải ăn mà thực sự không yên tâm lắm. Hàng quán họ chế biến với lượng thực phẩm nhiều thì làm sao có thể sạch sẽ, bảo đảm vệ sinh được.

Ngay như một việc rất đơn giản giúp bảo đảm vệ sinh cho hàng quán hơn là để tại mỗi bàn ăn một cái xô nhựa chẳng hạn cho khách vứt những thứ dùng rồi vào thì tôi cũng thấy rất ít quán làm được. Thành ra, những thứ như giấy ăn, vỏ chanh... khách hàng dùng xong lại phải vứt ngay ra bàn hoặc xuống đất. Mà khách đang ăn thì chẳng có chủ quán nào lại đi quét dọn cả. Trông hàng quán vừa bừa bãi vừa mất vệ sinh”.

Nỗi lo lắng của người tiêu dùng về nguy cơ thực phẩm không an toàn hoàn toàn có cơ sở. Theo thống kê tương đối đầy đủ, hiện tại, toàn tỉnh có 4.032 cơ sở thực phẩm, trong đó có 1.207 cơ sở dịch vụ ăn uống, 466 cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm và 2.379 cơ sở kinh doanh thực phẩm; 88 chợ tham gia kinh doanh thực phẩm, trong đó còn hơn 30 chợ chưa có mái che.

Đa số các cơ sở thực phẩm của tỉnh là cơ sở nhỏ, quy mô nhỏ lẻ, hộ gia đình, chỉ có 150 cơ sở là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, những cơ sở này tập trung chủ yếu ở khu vực thành phố Yên Bái, thị xã Nghĩa Lộ, huyện Văn Yên và Yên Bình. Trong hơn 4 nghìn cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm, đến thời điểm cuối năm 2010 mới có 774 cơ sở đã được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP, chiếm khoảng 19,19%.

Năm 2010, qua kiểm tra, thanh tra của các cơ quan chức năng, đã phát hiện hơn 860 cơ sở vi phạm về VSATTP, trong đó đã thiêu hủy sản phẩm của 180 cơ sở. Qua kiểm tra, thanh tra cho thấy, nhiều cơ sở sản xuất chưa tự đăng ký công bố tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm, cơ sở nhà xưởng chưa bảo đảm tiêu chuẩn, nhà hàng kinh doanh nhóm thực phẩm có nguy cơ cao chưa được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện về VSATTP còn chiếm tỷ lệ khá cao.

Các lao động tham gia chế biến, kinh doanh thực phẩm chưa được khám sức khỏe khi tuyển dụng và khám sức khỏe định kỳ hằng năm để phát hiện bệnh truyền nhiễm có thể gây ô nhiễm thực phẩm. Nhiều chủ cơ sở kinh doanh và chế biến thực phẩm, chủ yếu là nhà hàng, khách sạn và nhân viên phục vụ tại các cơ sở chưa được tập huấn kiến thức về VSATTP và hàng năm chưa được cập nhật, bổ sung kiến thức về vấn đề này.

Nhiều nhà hàng, quầy kinh doanh qua kiểm tra phát hiện còn có hàng quá hạn sử dụng, hàng mốc hỏng và biến chất vẫn bày bán tại cơ sở, nhất là tại địa bàn các huyện, xã vùng sâu, vùng xa, vùng điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn và trình độ dân trí còn hạn chế.

Qua kết quả lấy mẫu xét nghiệm một số mặt hàng thực phẩm chín ăn ngay vẫn có tình trạng cho phụ gia bảo quản thực phẩm ngoài danh mục cho phép của Bộ Y tế như hàn the trong giò chả, chả, bánh phở... Thịt gia súc, gia cầm bày bán tại các chợ đầu mối và chợ tạm, chợ cóc chưa qua kiểm dịch thú y chiếm tỷ lệ cao. Hầu hết các chợ trong tỉnh chưa có khu vực giết mổ gia súc, gia cầm tập trung...

Năm 2010, toàn tỉnh xảy ra 19 vụ ngộ độc thực phẩm với 211 người mắc, trong đó vụ  ngộ độc tại đám cưới ở Văn Chấn với 78 người mắc. Trong quí I năm 2011, đã có 3 vụ với 10 người mắc và 1 người tử vong. Đó là chưa kể nhiều vụ ngộ độc nhỏ lẻ khác, các ca ngộ độc không được khai báo tại cộng đồng, các bệnh truyền qua thực phẩm còn bị bỏ sót tại cơ sở.

Thực trạng VSATTP đã, đang và luôn là mối lo của không riêng người tiêu dùng. Thực tế cũng cho thấy, công tác bảo đảm VSATTP hiện nay còn gặp nhiều khó khăn từ nhiều phía. Không nằm ngoài những khó khăn chung, trong phạm vi của tỉnh, hiện tại, Yên Bái còn phải đối mặt với những khó khăn riêng của mình.

Trong đó, phải kể đến một yếu tố chủ quan: Chi cục VSATTP tỉnh - đơn vị chủ lực trong công tác này hiện tại còn đang thiếu và yếu. Do đơn vị chỉ vừa mới được thành lập và đi vào hoạt động hơn một năm, ngoài thiếu thốn về cơ sở vật chất thì số lượng và chất lượng cán bộ, công chức cũng chưa đủ mạnh, ít kinh nghiệm, nhất là trong công tác thanh tra, kiểm tra; thiếu cán bộ được đào tạo chuyên ngành.

Cùng đó, công tác thanh tra, kiểm tra ATVSTP hiệu quả chưa cao vì Luật Thanh tra chưa cho phép Chi cục thực hiện hoạt động này một cách độc lập. Cán bộ của Chi cục đi thanh tra, kiểm tra chỉ được lập biên bản, nhắc nhở chứ không có quyền xử phạt nên việc thực hiện công tác chuyên môn bị hạn chế...

Những hạn chế này cần sớm được khắc phục để công tác quản lý VSATTP tại Yên Bái được chặt chẽ hơn nữa. Người tiêu dùng, để bảo vệ mình trước thực phẩm không an toàn, ngoài việc tự trang bị, tăng cường kiến thức cho mình thì chỉ còn biết trông chờ vào sự hành động quyết liệt của các cơ quan chức năng.

Thu Hạnh