Theo quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành “Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới”, thì ngành y tế cần thực hiện tiêu chí số 15 với 2 nội dung: có 20% người dân tham gia các hình thức bảo hiểm y tế (BHYT) và y tế xã đạt chuẩn quốc gia (CQG).

Điều đáng lưu ý ở đây là phải đạt CQG theo “Bộ tiêu chí quốc gia về y tế xã giai đoạn 2011 - 2020” do Bộ Y tế ban hành ngày 22/9/2011, theo Quyết định 3447/QĐ - BYT. Bộ tiêu chuẩn mới này được phát triển dựa trên chuẩn giai đoạn 2001 - 2010, với yêu cầu cao hơn về chất lượng dịch vụ, đòi hỏi các địa phương phấn đấu, tiếp tục tăng cường đầu tư cho y tế xã.

Đồng chí Phạm Đắc Ninh - Phó trưởng Phòng Kế hoạch - Tài chính Sở Y tế cho biết: “ Đến hết quý I/ 2012, toàn tỉnh có 156 xã đã được công nhận đạt chuẩn quốc gia về y tế xã (CQGVYTX) theo bộ tiêu chí cũ giai đoạn 2001 - 2010. Không chỉ số xã đạt chuẩn mà trong toàn tỉnh số người dân tham gia các hình thức BHYT cũng đạt tới trên 80%”.

Như vậy, so với tiêu chí 15 mà ngành Y tế phải thực hiện có nội dung 20% người dân tham gia hình thức BHYT thì cơ bản đáp ứng hoàn chỉnh. Người dân khi tham gia BHYT có nhiều nhóm đối tượng khác nhau như: đối tượng bắt buộc gồm cán bộ, công chức, giáo viên; nhóm BHYT theo các chính sách xã hội gồm:  người nghèo, hộ nghèo, dân tộc thiểu số, vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn và các đối tượng BHYT theo chính sách xã hội và trẻ em dưới 6 tuổi; nhóm BHYT tự nguyện cho học sinh... thì đây là một lực lượng rất lớn và đáp ứng tốt so với yêu cầu trong tiêu chí xã đạt chuẩn.

Đơn cử 2 huyện vùng cao Trạm Tấu và Mù Cang Chải số người tham gia BHYT đạt gần 100%. Đó là chưa kể đến nhóm đối tượng tham gia BHYT cho trẻ từ 1 đến 6 tuổi và học sinh thì hầu như các xã đều đã đạt trên 20%. Tuy nhiên nếu chiếu theo Bộ tiêu chí quốc gia y tế xã giai đoạn 2011 - 2020 thì sẽ có một số xã chưa đạt nội dung tham gia BHYT. Số xã đó chủ yếu rơi vào vùng thấp - nơi được đánh giá có số người dân tham gia BHYT tự nguyện rất thấp do tỷ lệ hộ cận nghèo lớn (mặc dù đã có sự hỗ trợ của tỉnh) chưa đủ điều kiện mua bảo hiểm; nhận thức về BHYT của một bộ phận nhân dân chưa được tốt...

Đối với nội dung “Y tế xã đạt CQG”, nếu tính theo CQG VYTX giai đoạn 2001 - 2010, thì đến hết quý I/2012, toàn tỉnh đã có 156 xã đạt CQG. Tuy nhiên, con số này vẫn chỉ mang ý nghĩa thống kê vì theo một số địa phương chuẩn vẫn chưa phải là chuẩn. Việc thiếu cán bộ, cũng như năng lực cán bộ nhiều nơi còn yếu chưa đáp ứng, khuyến khích động viên để cho các địa phương tiếp tục phấn đấu, nhiều trạm y tế xã vẫn thiếu một vài chuẩn nhưng vẫn công nhận bằng việc cho “nợ” hoặc “chấm điểm gượng”.

Việc thu hút nguồn lực, cũng như các chế độ đãi ngộ với các cán bộ công tác tại trạm y tế còn nhiều bất cập. Thực tế cho thấy, phấn đấu đạt chuẩn đã khó, giữ được chuẩn còn khó hơn rất nhiều lần.

Các chuẩn khó duy trì nhất hiện nay là: chuẩn về vệ sinh môi trường, chuẩn cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, chuẩn về y học cổ truyền, chuẩn về nhân lực, chuẩn về kế hoạch - tài chính... đây là một trong những thách thức rất lớn đối với các cấp chính quyền và ngành y tế. Xây dựng xã đạt tiêu chí CQGVYTX giai đoạn 2011 - 2012 cũng sẽ gặp không ít khó khăn, thách thức, nhất là về cơ sở vất chất, nguồn nhân lực. Có rất nhiều tiêu chí đòi hỏi rất cao so với trước đây.

Ông Mùa A tráng - Trạm trưởng Trạm Y tế xã Tà Xi Láng (Trạm Tấu) khám sức khỏe cho bệnh nhân. (Ảnh: Sùng Đức Hồng)

Đồng chí Phạm Đắc Ninh cho biết thêm: “Mới đây, Sở Y tế đã tiến hành nhiều đợt khảo sát tại các trạm y tế xã trên địa bàn toàn tỉnh áp dụng theo Bộ tiêu chí quốc gia về y tế xã giai đoạn 2011 - 2020 thì Yên Bái mới có 4 xã đạt trên 90 điểm, 35 xã đạt từ 80 đến gần 90 điểm, còn lại đều dưới 80 điểm. Trong đó khó khăn nhất là tiêu chí 3 về cơ sở hạ tầng trạm y tế xã với số điểm là 61,88%, tiêu chí 4 về trang thiết bị và phương tiện khác đạt điểm 60,34% và tiêu chí 5 về kế hoạch - tài chính đạt điểm 50,03%... 3 tiêu chuẩn khá thấp gây ảnh hưởng lớn đến quá trình xây dựng chuẩn”.

Với mục tiêu đến năm 2015, Yên Bái có 50% số xã đạt CQGVYTX và đến năm 2020 có trên 80% số xã đạt CQGVYTX giai đoạn 2011 - 2020, năm 2012, tỉnh sẽ chỉ đạo thành công 30 xã đạt CQGVYTX. Đó là một lộ trình lâu dài cần có kế hoạch và nguồn kinh phí phù hợp để triển khai. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả nhiệm vụ này, Yên Bái đang gặp phải rất nhiều khó khăn như: trạm y tế thiếu bác sỹ (6 tháng đầu năm 2011, toàn tỉnh mới có 88 xã có bác sỹ chiếm tỷ lệ 48,8%), nhiều trạm y tế xuống cấp, thiếu trang thiết bị và công trình phụ trợ, nhà công vụ.

Qua kết quả phúc tra và thẩm định hàng năm của ngành Y tế, chỉ có 11 trạm y tế lồng ghép với phòng khám đa khoa khu vực là đạt 5/5 điểm về cơ sở vật chất. Theo số liệu khảo sát xây dựng Dự án “cải thiện hệ thống y tế cơ sở tỉnh Yên Bái” tháng 1/2011 thì chỉ có 17/167 trạm y tế độc lập có đủ 9 phòng làm việc trở lên còn lại chủ yếu từ 4 - 5 phòng; 100% số trạm y tế thiếu các công trình phụ trợ; 2 trạm y tế đang phải làm việc nhờ cơ quan khác, đó là Trạm Y tế thị trấn Nông trường Trần Phú, huyện Văn Chấn và Trạm Y tế xã Hát Lừu huyện Trạm Tấu; 2 trạm y tế xã bị điểm liệt do cơ sở vật chất đó là Trạm Y tế xã Minh Xuân, huyện Lục Yên và Trạm Y tế xã Văn Lãng huyện Yên Bình; 100% số trạm chưa đủ trang thiết bị theo quy định của Bộ Y tế; tỷ lệ hộ gia đình toàn tỉnh có và sử dụng hố xí hợp vệ sinh mới chỉ đạt 35,93%, nước sạch 68,13%; kết quả chuẩn hàng năm mục C của chuẩn II: y tế môi trường không có xã nào đạt 3/3 điểm...

Để khắc phục khó khăn, phấn đấu ạt các mục tiêu, hạng mục về xây dựng các xã đạt CQGVYTX theo bộ tiêu chí quốc gia về y tế xã giai đoạn 2011 – 2020 và kế hoạch xây dựng nông thôn mới của UBND tỉnh, Sở y tế sẽ tiếp tục tranh thủ sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, sự hỗ trợ, giúp đỡ của các ngành, các cấp tập trung đầu tư nguồn lực cho y tế xã, nâng cao kiến thức hiểu biết của người dân, thực hiện tốt các chương trình y tế chăm sóc sức khỏe ban đầu, đặc biệt là các trạm y tế phải có quyết tâm thực hiện tốt các tiêu chí quốc gia về y tế xã theo quy định của Bộ Y tế.     

 Ngọc Sơn