Trở lại huyện Văn Yên, nơi có cánh đồng Đại Phú An bốn mùa xanh cùng những rừng quế bạt ngàn vào những ngày đầu tháng 7 này, tôi cảm nhận cuộc sống nơi đây thực sự thay da đổi thịt. Nhưng nghĩa tình với những người đã hy sinh xương máu và ngã xuống cho độc lập - tự do của dân tộc vẫn dậy lên như cây lúa, cây ngô bên đất bãi sông Hồng và ngạt ngào toả hương như cây quế giữa đại ngàn xanh...

Đứng trước các ngôi mộ mới qui tập về được xây cất khang trang, đẹp đẽ ở Nghĩa trang Liệt sĩ huyện trong năm 2011 và đầu năm 2012 đến nay, tôi không khỏi xúc động. Bởi ở đó, tôi gặp rất nhiều liệt sĩ qua các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược.

Đây là liệt sĩ Cù Xuân Ân - người xã Đông Cuông hy sinh ngày 7/1/1969 tại mặt trận Bình Phước được đưa về nghĩa trang tháng 4/2012; kia là mộ liệt sĩ Nguyễn Văn Đích - quê xã Yên Hợp hy sinh ở Hà Giang trong chiến tranh biên giới phía Bắc được đưa về nghĩa trang tháng 1/2012... trong niềm xúc động của người thân và cả quê hương. Kia nữa, liệt sĩ Thỉnh - người dân nơi anh ngã xuống chỉ biết tên mà không biết họ của anh, hy sinh năm 1953 ở Làng Cài, xã Lâm Giang khi đánh đồn Bảo Hà; rồi liệt sĩ Hoàng Thanh Phương - Trung đội trưởng Trung đội 2, Đại đội Khắc Hùng hy sinh tại xã Tân Hợp khi đánh đồn Đại Bục, Đại Phác thời kỳ chống Pháp vẫn chưa tìm được thân nhân cùng rất nhiều liệt sĩ vô danh khác được qui tụ về đây yên nghỉ giấc ngàn thu...

Nói về công tác quản lý, chăm sóc và tu sửa nghĩa trang liệt sĩ, nhà bia ghi tên liệt sĩ của huyện, chị Phạm Thị Hải - Trưởng phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện Văn Yên cho biết: “Hiện nay, huyện đang quản lý Nghĩa trang Liệt sĩ gồm 189 mộ liệt sĩ cùng 6 nhà bia ghi danh các anh hùng liệt sĩ ở các xã: Đại Phác, Đông An, Xuân Ái, Đông Cuông, Châu Quế Hạ, An Thịnh.

Mấy năm gần đây, nhất là từ năm 2007 đến nay, được sự hỗ trợ kinh phí của tỉnh trên 1,4 tỷ đồng và gần 164 triệu đồng từ Quĩ “Đền ơn đáp nghĩa” của huyện, Văn Yên đã tập trung tu sửa, nâng cấp Nghĩa trang Liệt sĩ huyện, từng bước xứng đáng là công trình văn hoá và nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Huyện cũng đã trích từ Quĩ “Đền ơn đáp nghĩa” gần 10 triệu đồng và trên 20 triệu đồng từ quĩ “Đền ơn đáp nghĩa” của các xã để tu sửa nhà bia ghi tên liệt sĩ tại các xã.

Trong 5 năm trở lại đây, huyện đã khảo sát, tìm kiếm, qui tập được 4 hài cốt liệt sĩ về an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ huyện, trong đó có 1 hài cốt liệt sĩ đã xác định được thân nhân, quê quán. Nhờ sự quan tâm của các cấp chính quyền mà việc thăm viếng của các cơ quan, đoàn thể, thân nhân gia đình liệt sĩ và nhân dân được phục vụ chu đáo. Chị Hải khoát tay chỉ về phía chiếc máy ủi đang san gạt mặt bằng phía sau nghĩa trang nói với tôi: “Huyện đang tiến hành mở rộng nghĩa trang để đáp ứng nhu cầu của các gia đình thân nhân đưa liệt sĩ về an nghỉ tại nghĩa trang huyện nhà đấy!”

Có đi sâu tìm hiểu mới thấy được sự nỗ lực của người “đất quế” dành cho công tác thương binh - liệt sĩ và người có công với cách mạng. Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” phát triển sâu rộng đã góp phần ổn định đời sống các gia đình có công với cách mạng.

Giờ đây, Văn Yên đang quản lý 7.425 đối tượng chính sách và người có công, trong đó có: 620 liệt sĩ, 335 thương binh, 121 bệnh binh, 160 người hoạt động kháng chiến nhiễm chất độc hoá học, 24 thanh niên xung phong và trong đó có 10 người đang hưởng chế độ thường xuyên, 9 cán bộ tiền khởi nghĩa hiện còn 3 người, 18 bà mẹ liệt sĩ được phong danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng hiện còn 2 mẹ được Phòng Giáo dục - Đào tạo và Bệnh viện Đa khoa huyện phụng dưỡng đến cuối đời.

Huyện còn có 6.101 người hoạt động kháng chiến giải phóng dân tộc được Nhà nước tặng thưởng huân, huy chương các loại. Đáng ghi nhận là công tác quản lý và thực hiện chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước đối với người có công với cách mạng được thực hiện đảm bảo đúng chế độ, chính sách. Bình quân mỗi năm, huyện chi trả trợ cấp các loại cho các đối tượng chính sách trên 14 tỷ đồng, không để xảy ra thất thoát, tiêu cực.

Tôi cùng Nguyễn Thị Hiệp - cán bộ chính sách và người có công thuộc Phòng Lao động - Thương binh & Xã hội huyện và anh Phạm Hồng Giang - cán bộ văn hoá, xã hội xã Đông Cuông tới nhà ông Lại Văn Mai ở thôn Cầu Khai, xã Đông Cuông. Ông là người tham gia chiến đấu ở chiến trường Tây Nguyên đang phải chịu ảnh hưởng di chứng chất độc da cam, trí nhớ giảm và có hai cô con gái ngớ ngẩn, điên dại.

Có tận mắt chứng kiến hoàn cảnh thương tâm và cảm nhận niềm xúc động không nói nên lời trên gương mặt khắc khổ của người vợ tảo tần của ông khi nhắc về căn nhà xây cấp 4 dù không lớn nhưng vững chãi được xây cất từ 15 triệu đồng chắt chiu của gia đình, 45 triệu đồng của Nhà nước hỗ trợ, hơn 6 triệu đồng ngày công đóng góp của bà con xóm, xã mới thấy tình người sâu nặng biết nhường nào...

Gia đình ông Lại Văn Mai ở thôn Cần Khai, xã Đông Cuông đã được xây dựng nhà tình nghĩa.

Trò chuyện với Hiệp - cô cán bộ Phòng Lao động - Thương binh & Xã hội huyện, tôi càng hiểu thêm những tình cảm của người “đất quế” dành cho các gia đình chính sách. Hàng năm, Huyện uỷ - UBND huyện đều xây dựng kế hoạch, hướng dẫn triển khai phong trào “Toàn dân chăm sóc thương binh, gia đình liệt sĩ, gia đình người có công với cách mạng” và vận động xây dựng Quĩ “Đền ơn đáp nghĩa” để xây dựng nhà tình nghĩa cho các gia đình chính sách khó khăn về nhà ở đến các xã, thị trấn, cơ quan, đơn vị nên phong trào phát triển sâu rộng, hiệu quả. Đáng mừng là 5 năm qua, huyện đã có được Quĩ “Đền ơn đáp nghĩa” trên 1,535 tỷ đồng, trong đó có trên 1 tỷ đồng là quĩ cấp huyện, trên 532 triệu đồng là quĩ cấp xã phục vụ cho công tác chăm sóc người có công.

Vui hơn là phong trào xây dựng nhà tình nghĩa được nhiều cấp, ngành hưởng ứng. Các đơn vị như: Bộ Quốc phòng hỗ trợ xây dựng 2 nhà tình nghĩa; Công ty Viettel Quân đội xây dựng 2 nhà; Công an tỉnh xây dựng 4 nhà; Quĩ “Đền ơn đáp nghĩa” tỉnh, huyện và ngân sách tỉnh, huyện xây dựng 24 nhà.

Riêng từ đầu năm đến nay, Văn Yên xây dựng được 15 nhà, mỗi nhà trị giá từ 25 đến 60 triệu đồng cho đối tượng chính sách; hỗ trợ tu sửa và nâng cấp 15 nhà, trị giá mỗi nhà từ 5 đến 15 triệu đồng. Quĩ “Đền ơn đáp nghĩa” huyện còn dành tặng 10 sổ tiết kiệm, trị giá mỗi sổ 1 triệu đồng; 6 giường trị giá 18 triệu đồng; 35 ti vi trị giá 175 triệu đồng cho các đối tượng khó khăn trong dịp tết nguyên đán và kỷ niệm Ngày Thương binh - Liệt sĩ hàng năm.

Ngoài ra, Quỹ còn tặng nhiều hiện vật như chăn ấm, quạt điện... phục vụ sinh hoạt, góp phần nâng cao đời sống cho các gia đình chính sách. Huyện cũng thường xuyên làm tốt công tác thăm hỏi, tặng quà các gia đình chính sách nhân dịp lễ, tết với trên 4.500 suất quà trị giá hơn 600 triệu đồng.

Trong khoảng thời gian ngắn được ghé thăm các gia đình thương binh - liệt sĩ làm kinh tế giỏi; tới thăm những ngôi nhà tình nghĩa còn thơm mùi ve mới; ngắm bia ghi danh liệt sĩ ở các xã, thị trấn và Nghĩa trang Liệt sĩ huyện được xây dựng khang trang và đang mở rộng, trong tôi trào dâng xúc động về ân sâu nghĩa nặng “Uống nước nhớ nguồn” của người đất quế Văn Yên... 

Minh Đức