Là một thị xã miền núi, có lịch sử văn hóa lâu đời, mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, Nghĩa Lộ có địa hình tương đối bằng phẳng, nằm giữa cánh đồng Mường Lò, cảnh sắc thiên nhiên hiền hòa và những con người giàu lòng mến khách với bản sắc văn hóa các dân tộc còn giữ được nét nguyên sơ. Sau gần 10 năm nỗ lực và có nhiều giải pháp linh hoạt nên Đề án xây dựng thị xã văn hóa đã đạt được những kết quả đáng khích lệ.

Đảng bộ, chính quyền, các cấp, các ngành đã làm tốt công tác tuyên truyền tới cán bộ, đảng viên và nhân dân để người dân có nhận thức đầy đủ, đúng đắn, sâu sắc hơn về mục đích, ý nghĩa và tầm trọng của văn hóa trong đời sống xã hội. Thị xã xác định văn hóa vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội; chú trọng xây dựng môi trường văn hóa nhằm tạo dựng hình ảnh con người Nghĩa Lộ thân thiện, xây dựng niềm tin, niềm tự hào và tình yêu với mảnh đất Mường Lò.

Thông qua các mục tiêu xây dựng thị xã văn hóa, Nghĩa Lộ đã tổ chức nhiều phong trào thi đua yêu nước trên các lĩnh vực, xây dựng 15 nghị quyết chuyên đề, đề án chuyên ngành, tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, tạo sự chuyển biến tích cực về cơ cấu kinh tế, đặc biệt, ngành thương mại, dịch vụ, du lịch đã trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của thị xã.

Phát huy nội lực trong cộng đồng, nhân dân thị xã đẩy mạnh phong trào xây dựng nông thôn mới, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, kiên cố hóa đường giao thông nông thôn. Đến nay, 100% tuyến giao thông nội thị, giao thông nông thôn khu vực trung tâm và đường liên thôn, bản đã được bê tông hóa.

Phong trào giữ gìn cảnh quan, vệ sinh môi trường được người dân quan tâm thực hiện, 100% chuồng trại được di dời ra khỏi gầm sàn, hầu hết các hộ dân khu vực nông thôn có nhà tiêu hợp vệ sinh, hố xử lý rác thải và được dùng nước hợp vệ sinh.

Lĩnh vực y tế, giáo dục đã được quan tâm đầu tư, đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân từng bước được nâng lên, việc tuân thủ thực hiện các quy ước, hương ước được nhân dân đồng tình hưởng ứng, một số thiết chế văn hóa quan trọng được đầu tư...

Đầu năm 2012, số hộ gia đình đạt tiêu chuẩn văn hóa hàng năm trên 80%, số tổ, thôn, bản đạt tiêu chuẩn văn hóa trên 70%, có 6/7 xã, phường ra mắt xây dựng đơn vị văn hóa.

Xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội đã được cụ thể hóa, phù hợp bản sắc văn hóa các dân tộc, góp phần giảm bớt những hủ tục, mê tín dị đoan, tệ nạn xã hội đồng thời chú ý bảo tồn, tôn vinh thuần phong mỹ tục, nét văn hóa truyền thống.

Các giá trị văn hóa đặc thù được chú trọng khôi phục, bảo tồn, phát huy và là điểm nhấn quan trọng trong xây dựng thị xã văn hóa. Văn hóa phi vật thể như: Lễ hội Rằm tháng Giêng, tết Xíp xí, Xên bản, Xên mường, Hạn khuống…, các trò chơi dân gian truyền thống như: đánh còn, đẩy gậy, kéo co, tát yến, tó mắc lẹ… được bảo tồn. Kiến trúc không gian văn hóa bản làng, nghề truyền thống, các nhạc cụ dân tộc đặc trưng như: khèn, pí, tính, sáo, trang phục dân tộc.

Đặc biệt là khôi phục, truyền dạy các làn điệu dân ca, dân vũ, điệu múa xòe cổ của người Thái và khai thác có hiệu quả nét văn hóa ẩm thực độc đáo và đặc sắc dân tộc. Cùng với đó, đã xây dựng, hình thành các tour, tuyến du lịch gắn kết trong khu vực, tạo ra các sản phẩm du lịch sinh thái, du lịch văn hóa cộng đồng, từng bước xây dựng thương hiệu du lịch Mường Lò.

Qua đó, góp phần quảng bá, giới thiệu tiềm năng mảnh đất, con người Mường Lò “gạo trắng, nước trong” và những con người hồn hậu, giàu lòng mến khách. Thị xã Nghĩa Lộ đã trở thành điểm sáng về bảo tồn và phát triển nét văn hóa đặc thù và là điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong nước và quốc tế.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình triển khai xây dựng thị xã văn hóa, Nghĩa Lộ còn bộc lộ những khó khăn, hạn chế đó là: kinh tế tăng trưởng chưa thực sự vững chắc, thương mại, dịch vụ, du lịch phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của địa phương; mục tiêu xây dựng con người văn hóa, thực hiện nếp sống văn minh đô thị còn hạn chế, chưa hình thành rõ nét; một bộ phận người dân có tư tưởng trông chờ, ỷ lại trong vươn lên thoát nghèo; cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng với yêu cầu của sự phát triển.

Nhằm đẩy mạnh xây dựng thị xã văn hóa Nghĩa Lộ phát triển toàn diện, trong những năm tới, Đảng bộ, chính quyền thị xã tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng nhanh, bền vững, góp phần giảm nhanh tỷ lệ hộ nghèo và nâng cao mức sống của nhân dân; quy hoạch xây dựng đồng bộ kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tập trung nâng cao dân trí, đời sống văn hóa, bảo tồn, giữ gìn và phát huy truyền thống, bản sắc văn hóa, coi trọng phát triển văn hóa trong xây dựng nông thôn mới…

Thị xã phấn đấu hoàn thành cơ bản các tiêu chí về xây dựng thị xã văn hóa giai đoạn 2012 - 2015, tiếp tục nâng cao, hướng tới mục tiêu xây dựng thị xã văn hóa phát triển toàn diện, bền vững vào năm 2020, trở thành trung tâm văn hóa, thương mại, dịch vụ - du lịch phát triển ở khu vực phía tây của tỉnh và của vùng Tây Bắc.

Đức Toàn