Thẩm phán, Chủ tọa phiên tòa xét xử phúc thẩm vụ án hình sự về lỗi cố ý gián tiếp trong vụ án giết người, ông Nguyễn Trung Dũng - Chánh tòa Hình sự, TAND tỉnh cho biết: "Án lệ là những lập luận, phán quyết trong bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án về một vụ việc cụ thể được Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao lựa chọn và được Chánh án TAND Tối cao công bố là án lệ để các tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử. Án lệ được áp dụng từ khi Chánh án TAND Tối cao công bố và đến nay có 63 án lệ được công bố bao gồm các lĩnh vực: hình sự, dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh thương mại… Hiện, Yên Bái có 1 sự kiện pháp lý được chọn làm án lệ. Việc áp dụng án lệ sẽ giúp cho thẩm phán rút ngắn thời gian nghiên cứu và nâng cao được chất lượng viết bản án; tạo sự thống nhất về chuẩn mực pháp lý trong công tác xét trong hệ thống”.
Án lệ số 59/2023/AL về lỗi cố ý gián tiếp trong vụ án giết người, được công bố, áp dụng án lệ có nội dung đề cập đến trường hợp bị cáo dùng hung khí nguy hiểm tấn công bị hại. Trong đó, bị hại điều khiển xe mô tô bỏ chạy, bị cáo tiếp tục truy đuổi làm bị hại lo sợ phải tăng tốc. Khi bị hại bị tai nạn thì bị cáo mới dừng việc truy đuổi và bị hại đã tử vong trên đường đi cấp cứu…
Theo nội dung vụ án, tối 6/9/2019, Triệu Văn May và Đặng Văn Tài cùng cư trú tại thôn 8 Khe Đát, xã Tân Đồng, huyện Trấn Yên đến dự đám cưới người cùng thôn thì gặp anh Nguyễn Ngọc Vũ đi cùng chị Nguyễn Thị Lân, trú tại thôn Tân Thành, xã Tân Nguyên, huyện Yên Bình. Do trước đó, khi May đi chơi bên xã Cẩm Ân, huyện Yên Bình bị thanh niên tại đây đánh nên khi thấy Vũ là người xã bên xuất hiện tại địa phương, May rủ Tài: "Tý anh em mình đánh thằng Vũ nhé”…!
Cũng tại đám cưới, Tài đến mời rượu, nhưng Vũ không uống. Cho rằng, Vũ coi thường mình nên Tài đồng ý, rồi nói: "Để ý khi nào nó về thì bảo anh”. Khoảng 20 giờ cùng ngày, khi anh Vũ chở chị Lân đi về theo đường liên thôn thì Tài và May lấy xe máy đuổi theo với mục đích đánh Vũ. Đuổi đến đoạn đường vắng, Tài và May dừng chặn xe của Vũ rồi hỏi: "Sao mày về nhanh thế...?”, "Sao tao mời rượu không uống, khinh nhau à…?!”.
Sau đó, Tài và May lao vào dùng chân, tay và gậy kim loại mang theo đánh Vũ. Bị đánh đau, Vũ lên xe bỏ chạy, thấy vậy Tài và May lấy xe máy đuổi theo... Quá trình bỏ chạy, Vũ không kịp xử lý đã lao lên khu vực sân vườn nhà một người dân và bị ngã, sau đó được mọi người đưa đi cấp cứu, xong Vũ đã tử vong ngay sau đó.
Hội đồng xét xử phúc thẩm nhận định hành vi của các bị cáo Tài và May sử dụng gậy kim loại, là hung khí nguy hiểm đánh nhiều nhát vào vùng đầu, mặt, thân thể Vũ, sau đó dùng xe mô tô truy đuổi Vũ là rất nguy hiểm. Bản thân anh Vũ trong tình trạng vừa bị đánh đau, lại vẫn bị truy đuổi, uy hiếp, đe dọa, buộc anh lo sợ tiếp tục bị đánh nên đã điều khiển xe mô tô bỏ chạy với vận tốc cao, trên đường bê tông liên thôn có nhiều khúc cua liên tiếp, nhiều đoạn có độ dốc lớn trong điều kiện trời tối và rất có khả năng gây tai nạn nguy hiểm dẫn đến chết người.
Các bị cáo nhận thức được điều đó nhưng vẫn tiếp tục đuổi theo anh Vũ cho đến khi anh Vũ bị ngã xe mới dừng lại.
Với hành vi nguy hiểm nêu trên, có đủ cơ sở để xác định hành vi phạm tội của các bị cáo là rất quyết liệt, chứng tỏ về mặt chủ quan các bị cáo không mong muốn hậu quả chết người xảy ra nhưng có ý thức chấp nhận để hậu quả chết người và thực tế là anh Vũ đã chết.
Lời khai tại phiên tòa phúc thẩm của bị cáo Đặng Văn Tài, bị cáo Triệu Văn May phù hợp với các tài liệu, chứng cứ khác có trong hồ sơ vụ án cũng như lời khai của chị Nguyễn Thị Lân và kết luận giám định, biên bản khám nghiệm hiện trường, vật chứng thu giữ trong vụ án.
Như vậy, đủ căn cứ kết luận các bị cáo Tài và May đã phạm vào tội "Giết người” với lỗi cố ý gián tiếp. Việc cấp sơ thẩm điều tra, truy tố, xét xử các bị cáo về tội "Cố ý gây thương tích” là không chính xác. Do đó, cần hủy bản án sơ thẩm để khởi tố, điều tra về tội nặng hơn tội đã tuyên trong bản án sơ thẩm, theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 358 của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, TAND huyện Trấn Yên đã trả hồ sơ để điều tra bổ sung vì có căn cứ cho thấy hành vi của các bị can đã thực hiện cấu thành tội "Giết người” theo quy định tại các điểm, khoản, Điều của Bộ luật Tố tụng hình sự…
Án lệ số 59/2023/AL về lỗi cố ý gián tiếp trong vụ án giết người, được TAND Tối cao ban hành cho thấy, quá trình giải quyết các vụ việc, vụ án luôn cần được đảm bảo có căn cứ, hợp pháp, khách quan và đúng quy định của pháp luật trên cơ sở vận dụng các quy phạm pháp luật.
Tuy nhiên, các quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh rất đa dạng và liên tục biến đổi. Vì vậy, trong nhiều trường hợp chưa có quy phạm pháp luật để giải quyết hoặc không thể áp dụng tương tự pháp luật, cần áp dụng án lệ và lẽ công bằng vào quá trình giải quyết vụ án.
Có thể nói, án lệ là nhu cầu tất yếu trong hoạt động áp dụng pháp luật và sự tự tin giúp thẩm phán hoàn thành tốt công tác xét xử.
Vũ Đồng