Huyện Trấn Yên là nơi hội tụ văn hóa của 16 dân tộc anh em, trong đó đồng bào dân tộc Dao, Cao Lan, Mông, Tày, Mường… chiếm trên 38% dân số. Những năm qua, huyện đã triển khai hiệu quả công tác bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống gắn với phát triển kinh tế - xã hội, tạo nên môi trường văn hóa phong phú, đậm đà bản sắc và góp phần thúc đẩy du lịch địa phương.
Trấn Yên được ví như "bảo tàng” văn hóa với sự đa dạng của các dân tộc. Ở vùng thấp, văn hóa Mường, Tày nổi bật với tục thờ cúng vía lúa, ngày hội Lồng Tồng và những ngôi nhà sàn truyền thống. Vùng cao lại cuốn hút du khách bằng nét văn hóa độc đáo của người Mông, Dao qua trang phục rực rỡ và các lễ hội mang sắc thái tâm linh. Huyện có 24 di sản văn hóa vật thể được xếp hạng, gồm 1 di tích cấp quốc gia và 23 di tích cấp tỉnh cùng nhiều di sản văn hóa phi vật thể giá trị.
Những di sản văn hóa tiêu biểu như Thạp đồng Đào Thịnh, Lễ hội Lồng Tồng (xã Kiên Thành), Lễ hội đền Hóa Cuông (xã Hòa Cuông)… góp phần tạo nên sức hút văn hóa mạnh mẽ. Bên cạnh đó, Trấn Yên cũng nỗ lực khôi phục các làn điệu dân ca, dân vũ và làng nghề truyền thống như: hát Sình ca của dân tộc Cao Lan, tết Nhảy của người Dao đỏ, múa Mỡi của dân tộc Mường hay nghề rèn, dệt vải của người Mông.
Nhiều bản sắc văn hóa được gìn giữ và phát huy tại các lễ hội.
Ông Phạm Huy Mai - Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện khẳng định: "Văn hóa các dân tộc nơi đây là sự tổng hòa hài hòa với thiên nhiên, mang tính cộng đồng cao và giá trị nhân văn sâu sắc, đóng góp cho vườn hoa đa sắc màu văn hóa của tỉnh Yên Bái”.
Ông Dương Kim Vượng ở thôn An Phú, xã Y Can là người có uy tín trong đồng bào dân tộc Dao. Ngoài việc bảo tồn, lưu giữ và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, ông còn là nhân tố tích cực trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, thông qua việc tuyên truyền tới nhân dân những chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, quy định của địa phương để nhân dân làm theo, cùng nhau thi đua lao động sản xuất, xây dựng những gia đình, cộng đồng hạnh phúc và phát triển.
Ông Dương Kim Vượng chia sẻ: "Tôi sinh ra và lớn lên tại xã Y Can, nhiều năm công tác trên chính quê hương mình nên thấy rõ sự mai một trong bảo tồn văn hóa truyền thống của dân tộc Dao, nhất là tiếng nói, chữ viết. Chính vì vậy, từ khi được nghỉ chế độ, tôi chuyên tâm vào học tập, nghiên cứu, truyền dạy cho trên 300 người dân trong và ngoài xã biết đọc, viết chữ Nôm Dao và những phong tục tập quán của dân tộc Dao. Bằng phương pháp "truyền khẩu” và cầm tay chỉ từng động tác”.
Trước những đổi thay từng ngày của đời sống xã hội, những người như ông Vượng chính là nhân tố quan trọng trong công cuộc bảo tồn văn hóa; là "nhịp cầu” gắn kết ý Đảng, lòng dân.
Xã Kiên Thành là vùng đất có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Nơi đây hội tụ những nét văn hóa cổ truyền vô cùng độc đáo của đồng bào Tày, Mông, Dao… Những giá trị văn hóa có sức sống vượt thời gian, được lưu giữ và phát huy trong cuộc sống, trở thành yếu tố quan trọng trong phát triển du lịch cộng đồng của địa phương.
Ông Hoàng Văn Lũy - Bí thư Đảng ủy xã Kiên Thành cho biết: "Để gìn giữ và phát huy những giá trị bản sắc truyền thống ngoài sự quan tâm của các cấp, các ngành còn có sự quan tâm vào cuộc của các già làng, trưởng bản và đặc biệt là của các nghệ nhân am hiểu văn hóa dân tộc, trong đó có Nghệ nhân Ưu tú Hà Thị Thanh Tịnh - người trao truyền văn hóa dân tộc Tày, xã Kiên Thành”.
"Văn hóa là yếu tố cốt lõi của dân tộc. Giữ gìn và lưu truyền văn hóa có vai trò vô cùng quan trọng để bảo tồn và phát huy những giá trị mang bản sắc của dân tộc mình. Vì vậy, nhiều năm qua, tôi luôn trăn trở và mang trong mình nỗi lo rằng, mai mốt khi những người già khuất núi sẽ mang theo di sản, phong tục tập quán, nguy cơ con trẻ không có tư liệu, không giữ được bản sắc văn hóa sẽ rất cao. Thông qua các lớp học, việc truyền dạy của các nghệ nhân và các bậc cao niên trong làng được thực hiện sinh động tại các lễ hội, ngày hội văn hóa dân tộc của các nhà trường, các câu lạc bộ để người dân và các em học sinh được trực tiếp nghe truyền dạy và hướng dẫn từ nghệ nhân và người lớn tuổi về văn hóa. Nhờ vậy, các giá trị văn hóa cổ truyền được trao truyền liên tục và có sức gợi nhắc thế hệ trẻ luôn giữ gìn và phát huy” - Nghệ nhân Ưu tú Hà Thị Thanh Tịnh chia sẻ.
Với 159 hộ dân là người dân tộc Cao Lan sinh sống lâu đời tại địa bàn thôn 1, xã Hòa Cuông, để giữ gìn và phát huy tốt nhất bản sắc văn hóa tốt đẹp của người Cao Lan từ thế hệ này sang thế hệ khác, Ban công tác Mặt trận, cán bộ và nhân dân trong thôn đã thống nhất đăng ký xây dựng mô hình điển hình tiên tiến giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc.
Bí thư Chi bộ - Trưởng ban Công tác Mặt trận thôn 1, xã Hòa Cuông Hà Xuân Kết cho biết: "Mục tiêu mà cộng đồng dân cư thôn 1 đặt ra là cần phải giữ gìn được truyền thống văn hóa, phong tục tập quán của người Cao Lan; phải làm cho mỗi người Cao Lan từ già đến trẻ đều cảm thấy tự hào khi mặc lên bộ trang phục truyền thống của dân tộc mình, nói tiếng nói của dân tộc mình; người Cao Lan phải góp phần tích cực trong việc xây dựng quê hương Trấn Yên với nền văn hóa phong phú và đa sắc màu”.
Việc triển khai xây dựng mô hình điển hình giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc đã mang lại nhiều giá trị tích cực, làm chuyển biến rõ nét nhận thức của cộng đồng dân cư trong thôn. Nghệ nhân Nịnh Quang Thanh - người được biết tới với vai trò "truyền lửa” trong gìn giữ văn hóa truyền thống của người Cao Lan cho biết: "Người Cao Lan ở xã Hòa Cuông chúng tôi có điệu múa Sình Ca rất độc đáo, rất riêng. Vì vậy, cộng đồng người Cao Lan ở một số nơi khác cũng đã đến để tìm hiểu việc bảo tồn và phát huy được những nét truyền thống vốn quý của chúng tôi trong đời sống xã hội hiện đại. Đây chính là niềm tự hào của dân tộc chúng tôi”.
Trấn Yên đã và đang khai thác lợi thế về bản sắc văn hóa dân tộc để phát triển du lịch. Các tuyến du lịch văn hóa "về cội nguồn”, du lịch cộng đồng, du lịch khám phá danh lam thắng cảnh được mở ra, thu hút du khách trong và ngoài tỉnh. Các lễ hội truyền thống như Lễ hội Lồng Tồng (xã Kiên Thành), Lễ hội đền Hóa Cuông (xã Hòa Cuông), Lễ hội đình làng Dọc (xã Việt Hồng)... không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người dân mà còn là điểm đến hấp dẫn của du khách.
Ông Nguyễn Văn Bẩy - Bí thư Đảng ủy xã Việt Hồng cho biết: "Lễ hội đình làng Dọc giữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa, tín ngưỡng của người dân địa phương, nơi đây không chỉ lưu giữ những giá trị văn hóa dân tộc đặc sắc mà còn giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào về truyền thống quê hương cách mạng cho thế hệ trẻ”.
Với những nỗ lực không ngừng trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, Trấn Yên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm sáng trên bản đồ văn hóa Yên Bái. Những giá trị truyền thống được gìn giữ và lan tỏa không chỉ làm giàu thêm đời sống tinh thần của người dân mà còn trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Trên hành trình ấy, Trấn Yên đang từng bước vững chắc xây dựng hình ảnh một vùng đất "Xanh, hài hòa, bản sắc và hạnh phúc” - nơi văn hóa truyền thống và hiện đại hòa quyện, cùng nhau hướng tới tương lai.
Để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, Trấn Yên có những người "giữ lửa” thầm lặng, những nghệ nhân, già làng, trưởng bản, những người mang trong mình tình yêu và trách nhiệm với văn hóa dân tộc. Thực hiện Nghị định số 62/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân nhân dân”, "Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể, huyện Trấn Yên đã có 2 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú”, 10 nghệ nhân văn hóa phi vật thể.
|
Ngọc Sơn
