Năm 1972, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân và dân ta đang trong giai đoạn quyết liệt, người thanh niên Đậu Xuân Thi khi đó 19 tuổi đã cùng hàng trăm người con ở xã Xuân Giang, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh tình nguyện lên đường nhập ngũ. Sau huấn luyện, ông được điều động vào chiến trường Quảng Trị, thuộc Quân khu IV và làm công tác quân y, sau đó ông được điều động về Quân khu Việt Bắc phục vụ cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc.

Trải qua bao trận đánh trên chiến trường ác liệt, người lính quân y ấy luôn tích cực tham gia cứu thương, chữa trị cho biết bao đồng đội của mình, rồi ông bị thương trong một trận đánh, khi bị mảnh đạn pháo cắm vào phần xương hông và phải chuyển ra tuyến sau điều trị. Khi vết thương chưa kịp lành hẳn, do yêu cầu nhiệm vụ cấp bách, ông Thi lại sát cánh cùng đồng đội tiếp tục cứu thương nơi chiến trường.

Với những cống hiến quên mình, năm 1976, chiến sỹ Đậu Xuân Thi được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam ngay tại chiến trường. Cùng năm đó, ông được điều động về Quân khu Việt Bắc tiếp tục phục vụ cho cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc và đến năm 1990 ông được về nghỉ, hưởng chế độ bệnh binh 2/3. Ngay trong thời gian phục vụ chiến đấu và công tác ở Quân khu Việt Bắc, Thượng úy Đậu Xuân Thi kết duyên với cô giáo tiểu học Khổng Thị Tính. Sau khi rời quân ngũ, năm 1994 ông Thi quyết định ở lại quê vợ để lập nghiệp.

Đó là giai đoạn cực kỳ khó khăn bởi cả nước đang trong quá trình chuyển đổi mô hình kinh tế, Văn Tiến khi đó thuộc huyện Trấn Yên và là một trong các xã khó khăn của huyện. Nguồn động viên lớn lao, tiếp thêm sức mạnh cho ông chính là người vợ, cô giáo Khổng Thị Tính tiếp tục tham ra giảng dạy ngay trên quê nhà.

Ngày đó, gia đình ông tìm mua được một căn hộ cũ ở thôn Lưỡng Sơn rộng gần 1ha nhưng um tùm cỏ dại. Sau khi tính toán, cần có tiền để nuôi các con ăn học, vợ chồng ông đã tích cực khai hoang, vỡ đất màu trồng cây, kết hợp chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà… Tuy vậy, dù đã rất cần cù, chăm chỉ gắn bó với ruộng vườn nhưng gia đình vẫn gặp phải muôn vàn khó khăn, ông thấy mình cần phải tìm hướng đi mới.

Sau khi tham khảo, học hỏi kinh nghiệm từ nhiều mô hình kinh tế trong, ngoài xã và được tiếp nhận kiến thức qua các lớp tập huấn tại xã, ông Thi đã chuyển đổi sang trồng bưởi Đại Minh (Yên Bình) và chanh tứ thời. Ngoài hai cây trồng chủ đạo, ông còn trồng thêm một số cây ăn quả khác và đào thêm ao vừa để nuôi cá vừa thuận lợi trong việc lấy nước chăm sóc cây.

Qua thời gian, vườn cây với 50 gốc bưởi, hơn 500 cây chanh tứ thời phát triển tốt  và đã cho thu hoạch mang về cho gia đình nguồn thu nhập đều đặn mỗi năm trên dưới 100 triệu. Ngoài ra, ông còn chăn nuôi, đảm bảo cung cấp thực phẩm cho sinh hoạt trong gia đình.

Ông Thi tâm sự: “Dù sức khỏe không còn tốt nhưng tôi luôn xác định mình còn có thể lao động được thì còn phải cố gắng để xứng đáng là người lính Cụ Hồ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và xây dựng quê hương”.

Với những cống hiến trong chiến đấu cũng như lao động sản xuất, ông Thi nhận được những phần thưởng xứng đáng. Năm 2016, ông được trao tặng Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng. Trong chiến tranh, Thượng úy Đậu Xuân Thi được tặng thưởng nhiều huân, huy chương cao quý như: Huân chương Chiến công hạng Nhì, Huân chương Kháng chiến hạng Ba, Huân chương Chiến sỹ vẻ vang… Tại địa phương, gia đình ông nhận được nhiều giấy khen đã có thành tích suất sắc trong phong trào thi đua sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế và hàng năm luôn đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa tiêu biểu”...

Ông là tấm gương tiêu biểu vượt lên thương tật, dám nghĩ, dám làm quyết tâm góp phần làm giàu cho gia đình và quê hương.

Vũ Đồng