Hàng năm, các lễ hội như Lễ mừng cơm mới, Lễ Cúng rừng hay các lễ hội gắn với Di tích Quốc gia đặc biệt danh lam thắng cảnh Ruộng bậc thang Mù Cang Chải được tất cả các huyện, thị xã, thành phố của tỉnh quan tâm tổ chức như một lời cam kết BVMT, thiên nhiên, là dịp để nâng cao nhận thức của mọi tầng lớp nhân dân về vai trò của tự nhiên đối với đời sống, phát triển. Bên cạnh các hoạt động truyền thông, các phong trào, hoạt động, mô hình BVMT cũng được các tổ chức hội, đoàn thể tích cực triển khai nhân rộng trên địa bàn toàn tỉnh.
Điển hình như mô hình "Nhà sạch - vườn đẹp”, "Ngôi nhà xanh thu gom rác thải tái chế”, "Phụ nữ Yên Bái với môi trường xanh - sạch - đẹp”, phong trào hạn chế sử dụng túi nilon… của các cấp Hội Phụ nữ hay chương trình "Ngày Chủ nhật xanh”, mô hình "Hàng cây thanh niên”, "Đường hoa thanh niên”… của tuổi trẻ Yên Bái; Phong trào "Toàn đân đoàn kết thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt” do Mặt trận Tổ quốc các cấp trên địa bàn tỉnh phát động…
Đặc biệt, thời gian qua, không dừng lại ở các phong trào, Yên Bái đã có những bước đi mạnh mẽ trong việc phát triển kinh tế gắn liền với BVMT, trong đó các ngành nông nghiệp, công nghiệp, đặc biệt là những lĩnh vực xanh như nông nghiệp hữu cơ, công nghiệp chế biến gắn với xử lý chất thải được chú trọng.
Các cơ quan chức năng cũng tăng cường triển khai công tác thanh tra, kiểm tra việc tuân thủ các quy định pháp luật về BVMT, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm. Năm 2024, Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh đã phát hiện, xử lý 58 tổ chức, cá nhân vi phạm lĩnh vực tài nguyên - môi trường với tổng số tiền xử phạt trên 10,99 tỷ đồng và thu lại từ số lợi bất hợp pháp gần 4,4 tỷ đồng.
Có thể thấy, Yên Bái đã có nhiều kết quả tích cực trong việc ứng xử có văn hóa với môi trường. Tuy nhiên không thể phủ nhận sự phát triển kinh tế - xã hội đã, đang tạo ra áp lực không nhỏ lên môi trường, hệ sinh thái. Theo số liệu thống kê, năm 2020 lượng khách du lịch đến Yên Bái đạt 760.000 lượt, năm 2024 đã tăng lên trên 2,1 triệu lượt khách. Khách du lịch tăng, lượng rác thải cũng tăng theo đồng nghĩa với việc tăng tác động đến môi trường.
Hiện nay, trung bình mỗi ngày, tỉnh Yên Bái thu gom, vận chuyển gần 490 tấn chất thải rắn sinh hoạt, số lượng xử lý khu vực đô thị đạt gần 94%, khu vực nông thôn đạt 60%, tỷ lệ phân loại rác tại nguồn đạt gần 59%.
Ngoài ra, vẫn còn một bộ phận không nhỏ người dân chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm BVMT, có những hành vi ứng xử thiếu văn hóa như đổ rác bừa bãi, không phân loại rác thải tại nguồn, sử dụng túi nilon, hộp xốp, đồ nhựa dùng một lần. Vì vậy, để tiếp tục duy trì việc ứng xử có văn hóa với môi trường, trước hết, việc giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng cần được đặt lên hàng đầu.
Việc đưa các giá trị truyền thống vào chương trình giáo dục tại các cấp học sẽ giúp thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về văn hóa địa phương, hình thành ý thức BVMT từ sớm. Các chương trình tuyên truyền, hội thảo, hoạt động cộng đồng là cách để người dân, đặc biệt là thanh niên ý thức được trách nhiệm của mình đối với môi trường, thiên nhiên. Song song với đó, du lịch bền vững cũng là hướng đi quan trọng để giải quyết bài toán phát triển và bảo tồn.
Các mô hình du lịch sinh thái, gắn liền với văn hóa bản địa vừa góp phần mang lại lợi ích kinh tế, vừa bảo vệ giá trị truyền thống, môi trường tự nhiên. Các doanh nghiệp kinh doanh du lịch cần cam kết thực hiện các hoạt động du lịch có trách nhiệm, từ việc giảm thiểu rác thải, hạn chế tác động đến cảnh quan cho đến hỗ trợ cộng đồng địa phương trong việc gìn giữ, quảng bá văn hóa.
Việc quy hoạch hạ tầng du lịch cần được chú trọng, tránh tình trạng phát triển ồ ạt gây mất cân đối, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Hơn hết, vai trò của chính quyền địa phương là yếu tố then chốt, không thể thiếu trong việc xây dựng, thực thi các chính sách BVMT. Các quy định nghiêm ngặt về khai thác tài nguyên, bảo vệ rừng, quản lý hoạt động du lịch cần được áp dụng một cách hiệu quả. Đồng thời cần khuyến khích, hỗ trợ các sáng kiến cộng đồng, như việc thành lập các nhóm bảo vệ rừng, tổ chức các lễ hội truyền thống gắn với ý nghĩa BVMT.
Văn hóa ứng xử với môi trường thiên nhiên là tài sản vô giá, là sợi dây gắn kết giữa con người và tự nhiên, giữa quá khứ và hiện tại. Mỗi hành động hôm nay sẽ làm phong phú thêm vẻ đẹp của quê hương, góp phần tạo dựng một tương lai tươi sáng cho thế hệ mai sau. Yên Bái có thể xanh hơn nếu chúng ta chọn yêu thương, bảo vệ đúng cách. Hãy cùng chung tay BVMT để Yên Bái mãi là vùng đất của sự sống trong lành, của những cánh rừng xanh bạt ngàn, những cánh đồng trù phú!
Lê Thương
