Huyện Lục Yên có 23 xã tham gia Chương trình xây dựng nông thôn mới nhưng đến nay vẫn chưa có xã nào đạt chuẩn tiêu chí này.

Liễu Đô là xã điểm của huyện Lục Yên thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia XD NTM. Đến thời điểm này, Liễu Đô đã đạt 16/19 tiêu chí. Tuy là xã gần trung tâm huyện thế nhưng tiêu chí về môi trường lại là tiêu chí khó và cũng là 1 trong 3 tiêu chí còn lại mà Liễu Đô chưa đạt. Thôn Tân Quang, xã Liễu Đô hiện đang được xã thí điểm xây dựng mô hình thu gom rác thải.

Ông Phạm Văn Hiếu - Bí thư Chi bộ thôn Tân Quang cho biết: “Ban đầu, khi đưa ra vấn đề thu gom rác thải, nhiều người dân chưa đồng tình, bởi lẽ ở nông thôn đất đai rộng, rác thải hữu cơ thì đưa ra vườn, còn rác thải rắn thì vứt đâu cũng được, một bộ phận người dân cũng đã quen với tập quán đó nên rất khó vận động người dân đào hố chôn rác. Tuy nhiên, sau nhiều cuộc họp, tuyên truyền, vận động, thôn cũng đã đi đến thống nhất được việc thu gom rác thải. Theo đó thì cứ 10 ngày sẽ gom một lần và thuê xe chở đến bãi rác của huyện. Thôn thành lập ra tổ gom rác, số tiền người dân phải đóng là 10 nghìn đồng/tháng. Nhưng nếu nhiều hộ dân cùng tham gia thì số tiền sẽ giảm đi nhiều”. Tới đây, Liễu Đô sẽ triển khai mô hình thu gom rác thải ra 3 thôn khác. Tuy nhiên, vẫn còn lại 7 thôn có giao thông đi lại khó khăn sẽ rất khó triển khai.

Ông Vũ Đức Cảnh - Phó chủ tịch UBND xã cho biết: “Tập quán người địa phương không có thói quen gom rác, cũng không cần thiết phải đào hố chôn rác mà vứt ở một góc vườn xa nhà ở, hơn nữa nhiều thôn giao thông đi lại rất khó khăn nên việc thu gom rác không khả thi”.

Khe Đươn và Hồng Quang là hai thôn trung tâm, tập trung đông dân cư của xã Động Quan với gần 150 hộ dân làm nghề kinh doanh buôn bán dọc tuyến quốc lộ 70 nên lượng rác thải sinh hoạt của các hộ dân nơi đây cũng khá nhiều. Đủ các loại rác thải từ túi nilon, giấy vụn đến những mảnh chai, rác thải từ vật liệu xây dựng được người dân tập kết thành những đống nhỏ nằm ngay sát quốc lộ, thậm chí còn vứt bừa bãi xuống hệ thống cống rãnh thoát nước của tuyến đường là những gì mà chúng tôi đã quan sát được. Bà Nguyễn Thị Gái - thôn Hồng Quang cho biết: “Rác thải ở đây chủ yếu là đổ xuống bờ suối, mỗi khi mưa to rác lại trôi theo dòng suối, ảnh hưởng đến nguồn nước. Nhân dân ở đây chỉ mong muốn làm sao có một hình thức xử lí rác thải phù hợp".

Điểm đổ rác tại xã Động Quan nằm ven suối gây ô nhiễm môi trường.

Trước mắt, để giải quyết vấn đề rác thải ở 2 thôn trung tâm này, UBND xã đã tạm thời mở một điểm đổ rác tại Km 59+300 là khu vực giáp ranh giữa hai thôn đồng thời xã tăng cường tuyên truyền, vận động bà con nhân dân đổ rác đúng nơi quy định. Nhưng ở bãi đổ tạm thời này, việc đổ rác cũng không được thực hiện một cách nghiêm túc, người dân vẫn tiện đâu thì vứt đấy. Cùng với đó là đủ các loại rác thải chưa hề qua phân loại, khó khăn cho việc xử lý thủ công là đốt. Hơn nữa, bãi đổ rác tạm thời này lại được đặt ngay trên sườn dốc của một con suối, nếu trời mưa hẳn lượng rác thải của gần 150 hộ dân ở đây sẽ dễ dàng bị đẩy trôi xuống suối, tiếp tục làm ô nhiễm nguồn nước.

Tiêu chí thứ 17 XDNTM gồm 5 nội dung: tỷ lệ người dân được sử dụng nước sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn quốc gia; các cơ sở sản xuất, kinh doanh đạt tiêu chuẩn về môi trường; không có các hoạt động gây suy giảm môi trường và có các hoạt động phát triển môi trường xanh, sạch, đẹp; nghĩa trang được xây dựng theo quy hoạch; chất thải, nước thải được thu gom và xử lý theo quy định.

Trong 5 nội dung thực hiện tiêu chí thứ 17 về môi trường nông thôn, vấn đề bà con bức xúc nhất là chất thải, nước thải chưa được thu gom và xử lý theo quy định. Vì chất thải, nước thải sinh hoạt ngày càng tăng mà xử lý triệt để cần có công trình quy mô, khoa học. Nhiều ý kiến cho rằng, muốn thực hiện được xử lý và thu gom nước thải, chất thải theo quy định phải xây dựng quy hoạch số hộ/bản/xã để xây dựng hệ thống nước thải thôn, xóm để thu gom nước thải... nhưng cấp xã không đủ điều kiện về tài chính, thiết kế quy hoạch đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải…

Hiện nay, nước thải, rác thải nông thôn gia tăng mà chưa có phương án xử lý hiệu quả, chỉ có tuyên truyền bà con tập trung đốt rác, còn nước thải chăn nuôi, sản xuất nông nghiệp vẫn xả tự nhiên ra môi trường gây ô nhiễm môi trường nông thôn. Cũng Bí thư Chi bộ thôn Tân Quang - Phạm Văn Hiếu, nên xây dựng tại các cánh đồng các bể chứa rác thải để tiện cho việc xử lý các loại rác thải lên quan đến vỏ, bao bì, thuốc bảo vệ thực vật, như vậy có thể giảm thiểu ô nhiễm trên đồng ruộng.

Ông Hoàng Văn Số - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn  huyện Lục Yên cho biết: “Thực hiện tiêu chí số 17 về môi trường nông thôn của Lục Yên còn nhiều khó khăn. Cả huyện có 23 xã tham gia Chương trình xây dựng nông thôn mới nhưng đến nay qua 4 năm thực hiện chưa có xã nào đạt được tiêu chí về môi trường. Có nhiều nguyên nhân nhưng khó khăn nhất là thói quen sinh hoạt và tập quán của người dân. Bên cạnh đó, trong số 5 nội dung của tiêu chí môi trường, có nhiều nội dung rất khó thực hiện ở khu vực nông thôn. Ví dụ như việc xây dựng, quy hoạch nghĩa trang của xã, nhiều xã không có kinh phí để xây dựng, hoặc do tập quán chôn cất của đồng bào dân tộc nên không đưa vào nghĩa trang”.

Đường nông thôn mới thôn Tân Quang, xã Liễu Đô khá phong quang sạch sẽ.

Trong quá trình thực hiện Chương trình XDNTM, nhiều địa phương chưa lường hết được khó khăn của tiêu chí này. Liễu Đô là một xã điểm của huyện Lục Yên trong xây dựng nông thôn mới, tuy nhiên chỉ đến cách đây 6 tháng xã mới quan tâm đến tiêu chí này bằng việc thí điểm thu gom rác thải ở thôn Tân Quang. Thay đổi thói quen, tập quán sinh hoạt của người dân không thể trong một sớm một chiều mà đòi hỏi phải có thời gian, các cấp chính quyền, đoàn thể cần phải vào cuộc mạnh hơn nữa, thường xuyên hơn nữa để tuyên truyên truyền, vận động nhân dân thực hiên. Môi trường là tiêu chí khó nhưng vấn đề cốt lõi vẫn là nhận thức và thói quen sinh hoạt của người dân. Có nhiều việc bà con nếu nâng cao ý thức cũng làm được như: gia đình ăn ở giữ vệ sinh từ trong nhà, sân, vườn, ao, ngõ xóm; làm nhà tắm, công trình vệ sinh, bể chứa nước ăn; làm chuồng trại xa nhà, thu gom rác thải, vệ sinh đường xóm, xã…

Tuy vùng nông thôn ít cơ sở sản xuất kinh doanh, nhà máy, khu chế xuất... nhưng dân số nông thôn chiếm trên 70%, sinh kế chủ yếu dựa vào sản xuất nông lâm nghiệp, tiểu thủ công nghiệp có nhiều hoạt động sản xuất nông nghiệp liên quan đến sử dụng chất hóa học, có nhiều chất thải…, nguồn phát sinh ô nhiễm môi trường nông thôn có một phần nguyên nhân từ sử dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV)… Do hạn chế hiểu biết về sử dụng thuốc BVTV nên một số bộ phận người dân vẫn sử dụng thuốc BVTV trong danh mục cấm và thuốc không rõ nguồn gốc xuất xứ từ Trung Quốc, gây ảnh hưởng đến chất lượng nông sản, làm biến đổi chất lượng môi trường đất, nước, gây ô nhiễm nguồn nước phục vụ sinh hoạt cộng đồng dân cư...

 Anh Dũng