Hang Ma nằm sâu trong dãy núi Pha Hang, ngày xưa thuộc về địa giới Mường Cada của người Thái cổ. Để đến được với khu hang động này, trước tiên người ta phải vượt qua con sông Luồng, một nhánh của sông Mã mà chỉ vào mùa nước cạn mới có thể lội bộ. Nhưng những km đường rừng dốc đứng và những vách đá tai mèo lởm chởm mới là thách thức thực sự dành cho những ai muốn tìm đến khu vực Hang Ma. Thực sự thì không hiểu bằng cách nào, người xưa có thể đưa những thân gỗ độc mộc có cái nặng tới cả tấn lên trên đỉnh núi.

Sau hơn 1 giờ vượt qua những vách đá tai mèo, nhóm phóng viên VTV đã có mặt tại khu vực Hang Ma thuộc xã Hồi Xuân, huyện Quan Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Khu hang động này được xác định là khu động táng của người Thái cổ có niên đại hàng trăm năm.

Khu hang động rộng chừng 30m, có trần cao khoảng 10m, thì có tới trên dưới 70 cỗ quan tài độc mộc. Những cái lớn có chiều dài lên tới gần 3m, rộng trên 50cm. Theo các nhà khảo cổ thì khu động táng này ra đời vào khoảng thời đại Kim khí, trước sau Công nguyên một thế kỷ và kéo dài tới thời Trần - Lê. Tục động táng, đưa quan tài người chết vào những hang động trên vách núi cao tương đối phổ biến và là truyền thống của nhiều tộc người ở vùng Đông Nam Á và cả một số khu vực thuộc phía nam Trung Quốc; bởi theo quan niệm của họ, người chết cần được yên nghỉ và cần được gần gũi hơn với Mường Trời.

Sau hàng trăm năm yên nghỉ dưới sự che chở của cây rừng và những vách đá tai mèo, nhưng kể từ khi được phát hiện bởi một người chăn dê vào năm 1997, thì khu động táng này đã bị hủy hoại hoàn toàn. Giờ đây, không còn có thể tìm thấy bất kỳ dấu tích nào của những đồ tùy táng hay những bộ hài cốt của người Thái cổ trong khu hang động này nữa.

Phía ngoài cửa động, người ta có treo một tấm biển với những thông tin khá rõ ràng. Tuy vậy, tác dụng của nó đến đâu thì ai cũng đủ hiểu khi đã lên tới đây. Vậy ai là chủ nhân của khu động táng này, họ là những người dân thường, hay chỉ có những gia đình đầy quyền lực người Thái mới được đưa lên đây mai táng, thậm chí, họ có phải là những chiến binh thủa hồng hoang sau khi chết được đưa về đây? Bởi người ta đã từng may mắn tìm thấy một xương ống tay còn sót lại dài tới 0,3m, mà theo các nhà nhân chủng học thì, người đó cao tới trên 1,8m.

Những câu hỏi đó cho đến nay vẫn chưa được trả lời bởi sự chậm chân của các cơ quan có trách nhiệm so với những đối tượng săn tìm cổ vật.

(Theo VTV)