Khám phá Thác Bà cùng những danh thắng nơi đây, du khách sẽ được đến với cảnh quan non nước hữu tình, cũng là nơi đã in đậm dấu ấn lịch sử dựng nước, giữ nước từ ngàn xưa còn mãi...

Nếu vãn cảnh trên hồ Thác Bà bằng du thuyền, du khách sẽ cảm thấy không khí trong lành giữa mặt nước mênh mông, lung linh soi bóng những hòn đảo điệp trùng tưởng như vô tận. Không chỉ là thắng cảnh, hồ còn góp phần rất lớn vào việc bảo vệ và cải tạo môi trường làm cho mùa hè nhiệt độ giảm từ 1 đến 2oC, tăng độ ẩm tuyệt đối vào mùa khô lên 20% và lượng mưa từ 1.700 đến 2.000mm, tạo điều kiện cho thảm thực vật xanh tốt, như một lá phổi thiên nhiên cung cấp nguồn ôxy dồi dào nuôi sống vạn vật...

Để đi thăm hết những cảnh đẹp của hồ Thác Bà, du khách có thể đi từ cảng Hương Lý. Chỉ mất khoảng nửa giờ đồng hồ đi thuyền, du khách sẽ tới được Nhà máy Thủy điện Thác Bà. Từ dưới quan sát lên, thủy điện hiện ra sừng sững cao hàng trăm mét, công trình thủy điện Thác Bà đã trở thành một điểm du lịch hấp dẫn. Khởi công xây dựng năm 1961 và hoàn thành năm 1971, trải qua chiến tranh, nhà máy vẫn đứng kiên cường.

Trên thị trấn Thác Bà ngày nay còn uy nghi tượng đài lưu danh những con người đã cống hiến sức trẻ, mồ hôi, xương máu ngày đêm xây dựng và bảo vệ cho công trình thấm đượm tình hữu nghị Việt - Xô.

Ngoài xa, trên mặt hồ, các dãy núi đá vôi đã tạo ra một hệ thống hang động rất đẹp chìm nổi trên hồ. Động Thủy Tiên nằm trong lòng núi đá dài khoảng 100m với những nhũ đá lấp lánh khi được chiếu sáng tạo ra muôn hình vạn trạng trong đó có hình chín nàng tiên mỗi người một vẻ gắn với truyền thuyết tình yêu ly kỳ, hấp dẫn. Nối tiếp chặng đường khám phá là động Xuân Long nằm ẩn trong núi đá mà nếu đi sâu vào trong động du khách sẽ không khỏi ngỡ ngàng trước những tượng đá tự nhiên kỳ lạ, các nhũ đá rủ xuống cùng với những giọt nước long lanh, dồn nén trong một bầu không khí mát lạnh, êm ái lan tỏa khiến tinh thần con người trở nên sảng khoái...

Trong quá trình thăm thủy điện Thác Bà, nếu đi lên phía trên đập, du khách sẽ thấy đền Thác Bà hay đền Mẫu Thác Bà tọa lạc trên núi Hoàng Thi. Bắt đầu từ cổng đền vượt qua hàng trăm bậc đá đến sân đền, du khách có thể phóng tầm mắt bao quát hết đập thủy điện, hòa mình vào vùng trời nước mênh mông, hữu tình, du khách sẽ có cảm giác thoải mái, nhẹ nhàng, thanh tịnh ở chốn linh thiêng này. Rời đền Thác Bà, tiếp tục lênh đênh trên sông nước, du khách ghé thăm động Thủy Tiên nằm sâu trong lòng núi khoảng 100m, nơi đây lưu truyền sử sách về Vũ Văn Mật - một vị đầu lĩnh thời Lê, là người có công khai khẩn và trấn giữ vùng đất này. Động còn gắn với huyền thoại về chín nàng tiên xinh đẹp trốn Ngọc Hoàng xuống vui chơi ở trốn hang trần. Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ (1965 - 1969), Tỉnh ủy Yên Bái đã từng làm việc tại đây.

Thăm động và thưởng ngoạn những kiệt tác của tự nhiên gắn với những truyền thuyết ly kỳ, du khách có cảm giác như thực, như mơ để trút bỏ những mệt mỏi đời thường. Hồ Thác Bà còn có động Xuân Long với những nét hoang sơ ít người khám phá, núi Cao Biền, núi Chàng Rể… hoặc du khách cũng có thể ngược dòng sông Chảy đến với đất ngọc Lục Yên thăm hang chùa São, đền Đại Cại, bình nguyên Khai Trung - tại đây các nhà khảo cổ học đã phát hiện ra những dấu vết của người Việt cổ.

Vùng hồ Thác Bà là nơi sinh sống của 12 dân tộc anh em như Dao (quần trắng), Tày, Nùng, Cao Lan, Phù Lá… hội tụ sắc mầu văn hoá dân tộc với những lễ hội truyền thống độc đáo. Ngoài ra, trong quá trình vãn cảnh nước non Thác Bà, du khách còn có thể được thưởng thức đặc sản của hồ như cá vền, cá lăng, cá quả, cá măng đậm, cá chiên, cá bống trắng… hay tham quan các đảo cây ăn quả như bưởi Đại Minh từ lâu đã nổi tiếng với vị thơm, ngon và được ngắm nhìn đàn cò hàng ngàn con mỗi khi hoàng hôn buông xuống.

 Ẩm thực của vùng hồ rất đa dạng và phong phú bởi những món ăn có hương vị tinh tế, dân dã của đồng bào các dân tộc quanh hồ: cơm lam, nộm hoa chuối rừng, thịt gà nấu măng chua, gỏi cá… được chế biến từ nguồn thủy sản của hồ. Khu vực làng ven hồ vẫn giữ được nét hoang sơ vốn có của nó cùng bản sắc văn hóa các dân tộc Tày, Dao, Nùng… với nhiều lễ hội: lễ hội mừng cơm mới của người Tày; lễ Tết nhảy của dân tộc Dao với các điệu múa miêu tả cuộc sống cộng đồng như cấy lúa, làm nương với hình thức mang đậm nét dân gian.

P.V