Thật may mắn, trong nhiều tháng năm gắn bó với Yên Bái, tôi đã được đọc, được chiêm ngưỡng các tác phẩm ảnh báo chí và tác phẩm nghệ thuật của anh. Tôi dám chắc, nếu không phải là một nghệ sĩ đích thực, biết vượt lên mọi khó khăn níu kéo của đời thường, khát khao đi tìm cái đẹp thì chúng ta không thể có một Thanh Miền với tập ảnh bình dị mà độc đáo, giàu thi tứ đã khắc họa được bức tranh toàn cảnh đầy sống động trong “Yên Bái - Quê tôi miền sơn cước”. Tập sách ảnh dầy dặn, sang trọng, bề thế (Nhà xuất bản Thông tấn xã năm 2014) đã và đang được bạn bè trong nước và quốc tế tìm đọc với sự trân trọng và ngưỡng mộ.

Cái đẹp đã chọn tôi

Từ thủa thiếu thời cho tới khi rời ghế nhà trường vào quân ngũ. Sau khi hoàn thành mọi nhiệm vụ được phân công, anh lại say mê học hỏi bè bạn về sự “bí mật” của máy ảnh. Những tấm ảnh bạn bè chụp được, anh đều chiêm nghiệm và đọc ra cái hồn, cái vía sâu xa. Khi mới về công tác tại Báo Yên Bái, ngoài thời gian làm nhiệm vụ lái xe, lúc rảnh, có thời gian anh lại trèo đèo, lội suối tìm về các bản làng vùng cao để khám phá, phát hiện những cái đẹp bình dị mà lung linh giữa cuộc sống đời thường.

Anh hóm hỉnh tâm sự: “Là đàn ông mà không thích gái đẹp, không khát khao đi tìm cái đẹp thì phí phạm cả cuộc đời”. Rồi cười điềm đạm: “Còn đi tìm cái đẹp, sáng tạo ra cái đẹp để hướng con người tới cái chân, thiện, mĩ, thì đó lại là cái đẹp của trí tuệ, cái đẹp của trời cho”. Anh đã “lao” như con thiêu thân trong những ngày nghỉ, những ngày đẹp trời, những mùa xòe, mùa gặt, mùa làm nương, phát rẫy, mùa giao cảm của đất trời và ngay cả những mùa lũ quét, khi thiên tai, hỏa hoạn... Nơi nào khó khăn, nghiệt ngã, nơi đó anh đều có mặt, để kịp thời ghi lại những “khoảnh khắc vàng” trong vòng xoáy của cuộc sống.

Trong hàng ngàn tác phẩm ảnh, không ít những tấm ảnh thiếu nắng, thừa mưa, lệch góc nhìn, những đáng tiếc bất ngờ, những sự cố nghề nghiệp rủi ro rình rập... Vậy mà, đất trời thiên nhiên miền Tây Bắc đẹp như một bức tranh thêu đã chọn sự rung động từ tâm hồn anh, chọn những khắc giây hiếm quí, chọn con người không quản ngại gian nan, vượt núi băng ngàn đi về phía trước.

Một trăm hai mươi sáu tác phẩm ảnh, báo chí và ảnh nghệ thuật phản ánh muôn màu của cuộc sống giản dị mà ấn tượng, vừa lạ, vừa quen, vừa độc đáo. Cái đẹp đã hút hồn anh, đã “bỏ bùa” anh và cái đẹp cũng đã đến với anh như một mối tình thứ nhất.

Những “vòng bạc”, “vòng vàng” của núi

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Thanh Miền với chùm tác phẩm ảnh “Ruộng bậc thang” trong cuốn Yên Bái - Quê tôi miền sơn cước (trang 58, 60, 62, 102...) nhìn từ xa tựa những dải lụa đủ màu sắc: trắng, xanh, nâu, mềm mại từ nền trời buông xuống, mà khi nhìn cận cảnh lại là bức tranh sôi động của bà con dân tộc đang bước vào vụ cấy. Những thửa ruộng bậc thang được tát nước, be bờ từ bàn tay tảo tần của con người tựa những vòng bạc trắng, những vòng bạc giao duyên của cô gái Mông, hay vòng bạc của trời đất ban tặng cho người dân xứ núi nơi này! Chẳng biết anh đã chọn vị trí bấm máy từ đỉnh núi nào, ngọn đồi nào mà thâu tóm được cái hồn, cái vẻ đẹp linh diệu, tự nhiên mà huyền ảo đến vậy? Trong “Bức tranh quê” (trang 33) tuy ánh sáng dẹt nhưng những đường cong của ruộng đang vào vụ cấy, đang xanh thì con gái và hình ảnh con người say mê làm việc như những con ong cần mẫn trên đồng cứ lay động, gọi mãi trong tôi... Trong “Sắc màu của lúa” (trang 64) và “Mâm vàng” (trang 66) đã tạo nên những bức tranh kỳ vĩ, tiềm ẩn công lao tạo dựng, vun đắp và sự sáng tạo không ngừng của đồng bào. “Mâm vàng” còn cho ta cảm xúc thật hạnh phúc. Cuộc sống của đồng bào các dân tộc đã được đổi đời!.

Nghệ sỹ Thanh Miền đã có cái nhìn tinh tế, bao quát, phản ánh kịp thời những đổi thay của đồng bào các dân tộc vùng cao Tây Bắc cũng như đồng bào các dân tộc ở Yên Bái trên nhiều lĩnh vực: chính trị - kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh - quốc phòng hay đổi mới về thông tin công nghệ... Đặc biệt, những tác phẩm về “Đại xòe” ở Mường Lò - Nghĩa Lộ, về “Khèn Mông” ở Suối Giàng – Văn Chấn... Đã khắc họa được sự giữ gìn bản sắc tinh hoa văn hóa dân tộc. Chùm ảnh “Những cánh đồng miền núi quê tôi” (trang 116) “Sợi nắng cuối ngày”; “Nắng ray” (trang 113) quả thật nếu không có những phút giây “trời cho”, thiên thời, địa lợi, nhân hòa thì người bấm máy dù có tài đến mấy cũng khó mà thành công. Chùm tác phẩm ấy đã diễn tả vẻ đẹp không cùng của thiên nhiên và con người mà khó có ngôn ngữ nào diễn tả thành lời.

Nét đẹp đời thường trong lao động sản xuất luôn được nghệ si Thanh Miền quan tâm kiếm tìm.

Mùa quả ngọt

Gần 20 năm say mê gắn bó với nghề cầm máy. Đằng sau những chặng đường không ít gian nan vất vả và cũng không ít những tác phẩm chưa thành công. Nhưng với hàng ngàn tác phẩm báo chí đã chắt lọc trong đó những tác phẩm ảnh nghệ thuật đạt được sâu sắc tinh tế, Thanh Miền đã cho ra mắt bạn đọc Triển lãm ảnh nghệ thuật (năm 2011) và tập sách ảnh bề thế: “Yên Bái - Quê tôi miền sơn cước” (năm 2014). Anh đã giành được 39 giải thưởng của Trung ương và địa phương.

 Trong đó, giành 2 huy chương vàng của Hội nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam cho tác phẩm “Gương trời” (năm 2006) và “Nước và cuộc sống” (năm 2011). Giải B của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam với tác phẩm “Gương trời” (năm 2007); Cúp xuất sắc loại C của Hội nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam tác phẩm “Nước và cuộc sống”; Huy chương đồng trong cuộc thi ảnh nghệ thuật các tỉnh miền núi phía Bắc (năm 2007) với tác phẩm “Cả nhà cùng thực hiện”, giải C thể loại ảnh Giải Báo chí Quốc gia năm 2013 với tác phẩm “Nghị lực sống” và còn nhiều giải thưởng của Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật, Hội Nhà báo tỉnh Yên Bái.

Nếu không phải là yêu, không phải là đắm say, không phải là khát khao đi tìm cái đẹp và cái đẹp chẳng phụ công người, cái đẹp đã tìm về với người nghệ sỹ biết lắng nghe, khiêm tốn học hỏi dày công lặn lội kiếm tìm. Nghệ sĩ Thanh Miền như hạt giống trong vườn ươm tài năng của quê hương, đất nước. Chúng ta hy vọng và chờ đợi ở anh những tác phẩm ảnh báo chí, ảnh nghệ thuật chất lượng cao và thành công hơn ở những giải thưởng mới.

Trần Thị Nương