Tháng 3/2012, lần đầu tiên Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tổ chức Cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) cấp quốc gia dành cho học sinh trung học. Háo hức bởi năm đầu tiên tham gia, Trường THPT Chuyên Nguyễn Tất Thành có 1 dự án KHKT là "Từ điển Anh - Việt bằng hình ảnh và âm thanh môn Hóa học" do 3 em học sinh thực hiện có sự hướng dẫn của cô giáo Lục Thị Thu Hoài đã xuất sắc giành giải Ba cấp quốc gia.
Đây cũng là giải thưởng KHKT cấp quốc gia đầu tiên khẳng định khả năng sáng tạo và nghiên cứu khoa học của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên nhà trường, tạo động lực lớn để thầy và trò nỗ lực phấn đấu trong những năm tiếp theo.
Nhiệm vụ quan trọng nhất của sáng tạo KHKT chính là những ý tưởng, phát minh cải tiến mới độc đáo, tạo ra sản phẩm hữu ích phục vụ đời sống con người. Đặc biệt, sự sáng tạo KHKT luôn phải đổi mới theo hướng hiện đại hóa bởi một trong những yêu cầu đầu tiên của cuộc cách mạng 4.0 chính là nguồn nhân lực chất lượng cao cần được đào tạo bài bản, có sự tiếp cận sớm với các kiến thức và kỹ năng nghiên cứu khoa học mới có thể đáp ứng nhu cầu lao động của đất nước, thời đại trong tương lai.
Nhận thấy việc sáng tạo KHKT không chỉ hỗ trợ cho công tác dạy và học mà còn phát huy được khả năng sáng tạo mới từ học sinh, Ban Giám hiệu nhà trường đã từng bước triển khai công tác nghiên cứu khoa học đến giáo viên như: phân công một phó hiệu trưởng phụ trách công tác nghiên cứu khoa học trong nhà trường, khuyến khích giáo viên tích cực tham gia hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học, thành lập Hội đồng tư vấn khoa học, tham gia học hỏi, kết nối với các trường đại học.
Bên cạnh đó, nhà trường tổ chức cho học sinh đi thực địa, khảo sát, bám sát các hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, bước triển khai của Sở GD&ĐT. Ngay từ đầu mỗi năm học, nhà trường đã tổ chức Cuộc thi "Ý tưởng sáng tạo KHKT” nhằm chọn lọc và tìm kiếm những ý tưởng táo bạo, mới mẻ trong toàn trường. Qua đó, Trường lựa chọn các dự án khả thi có tiềm năng, chất lượng cao để phân công giáo viên hướng dẫn và đầu tư nghiên cứu.
Để tăng tính hiệu quả trong công tác nghiên cứu khoa học, Trường THPT Chuyên Nguyễn Tất Thành đã kết nối với các nhà khoa học, các chuyên gia là giáo sư, tiến sĩ có uy tín để xin ý kiến phản biện, nhận xét nhằm hoàn thiện hơn cho các dự án.
Qua hoạt động nghiên cứu khoa học, học sinh đã phát huy được năng lực sáng tạo của bản thân, phát huy tính chủ động và tích cực trong học tập, rèn luyện kỹ năng mềm cần thiết. Công tác nghiên cứu khoa học được thực hiện linh hoạt, bài bản, không chỉ Hội đồng Khoa học của nhà trường tích cực tham gia mà các thầy cô giáo còn tận tình hướng dẫn học sinh thực hiện nhiều dự án đạt kết quả cao.
Những thầy, cô với vai trò là người "truyền lửa” đam mê sáng tạo KHKT cho học trò nổi bật như các cô giáo Lục Thị Thu Hoài, Nguyễn Thanh Phương, Nguyễn Thị Anh Đào, Nguyễn Thị Sen, Nguyễn Thái Ly hay thầy Nguyễn Hồng Nam, thầy Đặng Tuấn Thành...
Đến nay, nhà trường đã đạt được 59 giải trong các cuộc thi KHKT cấp tỉnh và 10 giải trong cuộc thi KHKT cấp quốc gia, tiêu biểu như em Nguyễn Thảo My với Dự án "Hạn chế sự ảnh hưởng của Victim blaming” năm 2017 và Dự án "Hội chứng thao túng tinh thần” năm 2018 đều giành giải ba cấp quốc gia.
Còn trong lĩnh vực cơ khí, em Hoàng Thái Sâm có Dự án "Máy xé măng” đoạt giải ba cấp quốc gia năm 2018; em Trần Thu Hoài và Tống Thanh Mai có Dự án "Máy may cho người khuyết tật tay” đoạt giải ba Cuộc thi sáng tạo KHKT Thanh thiếu niên Nhi đồng toàn quốc…
Nhóm tác giả: Lê Khánh Linh (Lớp 11 chuyên Văn) và Lê Phạm Hải Nam (Lớp 12 chuyên Lý) giành giải Nhất trong Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học cấp tỉnh, năm học 2021 - 2022.
Từng giành giải Ba cuộc thi KHKT cấp quốc gia năm học 2020 - 2021 với dự án thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và hành vi là "Nâng cao năng lực giao tiếp tiếng Anh cho người dân tộc thiểu số ở các tỉnh miền núi phía Bắc góp phần phát triển du lịch cộng đồng”, em Phạm Mai Phương - học sinh Lớp 12 Chuyên Anh tâm sự: "Ngay khi bắt tay vào thực hiện dự án, chúng em đã được trang bị đầy đủ kiến thức về các bước khảo sát và phân tích số liệu thực nghiệm, giải pháp, kỹ năng thuyết trình, viết báo cáo khoa học, sử dụng phần mềm hỗ trợ cho việc thực hiện các dự án, lập kế hoạch, làm việc nhóm, phân tích, tổng hợp…
Qua dự án này, chúng em mong muốn giúp các bạn học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên cả nước sẽ dễ dàng tiếp cận tiếng Anh giao tiếp nhằm quảng bá phong tục tập quán, văn hóa đặc sắc, điểm du lịch cộng đồng hấp dẫn, từ đó thu hút du khách nước ngoài đến trải nghiệm. Đặc biệt, giới thiệu hình ảnh đẹp, văn hóa đặc trưng riêng có của huyện vùng cao Mù Cang Chải, Yên Bái”.
Đa dạng với các lĩnh vực nghiên cứu, nhà trường khuyến khích học sinh tìm tòi như: phần mềm hệ thống, kỹ thuật - công nghệ, hóa sinh - môi trường... tạo sân chơi khoa học bổ ích, hấp dẫn để học sinh thêm yêu thích, say mê nghiên cứu khoa học. Không ít học sinh tham gia và đã giành giải cao tại cuộc thi cấp quốc gia được tuyển thẳng vào các trường đại học uy tín trở thành những sinh viên xuất sắc, nhận được học bổng cao.
Bên cạnh sự quan tâm sát sao của Sở GD&ĐT, sự ủng hộ và đồng hành của phụ huynh học sinh, Trường THPT Chuyên Nguyễn Tất Thành cũng luôn nhận được sự hỗ trợ từ nhiều đơn vị khác như Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, Trường Cao đẳng Sư phạm, các trường phổ thông trên địa bàn tỉnh… đã giúp giáo viên, học sinh nhà trường yên tâm, nỗ lực nghiên cứu sáng tạo KHKT để các dự án, sản phẩm được thực hiện thuận lợi, hiệu quả.
Cô giáo Nguyễn Thị Hoa Lan - Hiệu trưởng nhà trường cho biết: "Trong thời đại ngày nay, hoạt động nghiên cứu khoa học, sáng tạo và phát minh ra những sản phẩm mới hữu ích luôn được quan tâm, đánh giá rất cao. Bởi vậy, Trường đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho giáo viên và học sinh trong công tác nghiên cứu sáng tạo KHKT để thầy trò luôn chủ động mọi hoạt động nghiên cứu, không ngừng tìm tòi, sáng chế thêm nhiều sản phẩm mới chất lượng. Qua đó, tìm kiếm được nhiều gương mặt phát minh trẻ tài năng, nhà khoa học triển vọng của tương lai”.
Có thể thấy, Trường THPT Chuyên Nguyễn Tất Thành đã lan tỏa tình yêu học tập, khơi dậy niềm đam mê nghiên cứu sáng tạo KHKT cho học sinh. Minh chứng rõ nét nhất về phong trào nghiên cứu khoa học của thầy và trò nhà trường chính là các dự án, công trình nghiên cứu sáng tạo KHKT đạt nhiều giải cao trong cuộc thi các cấp hàng năm, tạo động lực lớn để học sinh toàn trường cùng nỗ lực phấn đấu có thêm nhiều dự án, sản phẩm mới độc đáo, hữu ích phục vụ cho cuộc sống xã hội hiện đại.
Bùi Minh - Đình Nguyễn
