Vai trò lịch sử, vị thế chính trị của tổ chức Hội Cựu TNXP Việt Nam được khẳng định và ngày càng được đề cao trong Đảng và ngoài xã hội. Điều đó bắt nguồn từ tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh với thế hệ trẻ Việt Nam nói chung và đối với tổ chức Hội TNXP nói riêng. Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành từ tiếp thu tinh hoa của nhân loại, kết hợp với tinh hoa của dân tộc.
Trước khi thành lập tổ chức TNXP Việt Nam, Bác Hồ cũng tham khảo rút kinh nghiệm từ các hoạt động xung kích của phong trào thanh niên cộng sản Liên Xô trong việc huy động lực lượng thanh niên vào "Ngày thứ Bảy cộng sản” để giải quyết những công việc khẩn trương cấp bách, làm xong việc thì giải tán. Kết quả những việc này rất thích hợp với thanh niên.
Từ kinh nghiệm đó, đầu năm 1950, trước yêu cầu phục vụ cách mạng, Bác chủ trương thành lập đội TNXP tập trung, giao cho Đoàn Thanh niên Cứu quốc phụ trách. Bác nói: "Kháng chiến càng tiến tới, công việc ngày càng nhiều, chúng ta cần củng cố và phát triển Đội TNXP để đảm bảo thêm công việc kháng chiến và đào tạo cán bộ sau này".
Để hướng dẫn TNXP có phương hướng rèn luyện và hành động đúng đắn, Bác đã tặng 4 câu thơ bất hủ: "Không có việc gì khó/Chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển/Quyết chí ắt làm nên".
Sau gần 2 năm hoạt động, Đội TNXP công tác đã có mặt và lập thành tích xuất sắc phục vụ các chiến dịch: Biên Giới, Trung Du, Hòa Bình và Thượng Lào, Bác khen ngợi tinh thần hy sinh, dũng cảm của TNXP. Song, Bác cũng chưa hài lòng về cách tổ chức, chỉ đạo còn nặng nề, nhiều người chỉ huy, năng suất công tác thấp, số công gián tiếp nghỉ việc cao, nhiều con gái, thời gian phục vụ ngắn, khó khăn trong việc học tập, rèn luyện lâu dài.
Từ đó, Bác chủ trương nâng cao điều kiện tuyển dụng TNXP, ngoài tinh thần tự nguyện, tự giác xin vào Đội còn phải được Đoàn Thanh niên ở xã bình nghị, có xứng đáng mới được đi TNXP... Nhờ có sự tổ chức, lãnh đạo chặt chẽ theo tư tưởng chỉ đạo của Bác mà các thế hệ TNXP đã thực hiện xuất sắc lời Bác dạy, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Bác và Chính phủ giao cho.
Tượng đài bến Âu Lâu lịch sử vẫn còn đó như một minh chứng hào hùng của lực lượng TNXP Yên Bái trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp.
Về nhiệm vụ của tổ chức TNXP, Bác chỉ rõ: "Nhiệm vụ của Đội TNXP là xung phong trong mọi việc, bất kỳ việc khó, việc dễ và phục vụ đến kháng chiến thành công, đó là nhiệm vụ vẻ vang của TNXP". Mặt khác, Bác còn khẳng định: "Đội TNXP là trường học lớn và tốt".
Bác dạy: "Chiến sĩ và cán bộ được rèn luyện những tính tốt như: quyết tâm, gan dạ, kiên quyết không sợ khó, không sợ khổ, được bồi dưỡng tính tổ chức, kỷ luật do quần chúng thẳng thắn phê bình mà cán bộ tẩy rửa được những tính xấu như: quan liêu, mệnh lệnh, tham ô, lãng phí. Ở trường học ấy, miệng nói tay làm, lý luận gắn với thực hành. Nó làm cho cán bộ tư tưởng thêm thông, lập trường thêm vững, lề lối làm việc thêm dân chủ. Những trường học ấy vừa huấn luyện, vừa thử thách cán bộ..."
Những lời dạy bảo của Bác thật sâu sắc, chân tình nhưng cũng thẳng thắn và cụ thể đã giúp cho hàng vạn cán bộ, đội viên các thế hệ TNXP trưởng thành và hiện nay có mặt trong mọi lĩnh vực công tác, mọi cấp, mọi ngành của đất nước.
Xuất phát từ tư tưởng nhân văn, đạo đức, Bác luôn có niềm tin vào sức mạnh, tính chủ động, sáng tạo của quần chúng thanh niên, Bác đặc biệt quan tâm đến con người cụ thể qua câu chuyện cảm động Bác nhắc nhở Trung ương Đoàn quan tâm đến các nữ TNXP: "Các chú phải nhớ, việc phân công sử dụng lao động của các cháu gái phải tránh việc nặng hoặc ngâm mình dưới nước, làm ảnh hưởng đến sức khỏe, có hại cho tương lai của các cháu, của dân tộc", đã trở thành bài học sâu sắc, vô cùng cảm động về tấm lòng bao la, nhân ái và rất đỗi giản dị, đời thường của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Ngày nay, lực lượng TNXP tiếp tục phát huy vai trò tích cực trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, phát huy truyền thống anh hùng của các thế hệ cựu TNXP, các thế hệ thanh niên xung phong - thanh niên tình nguyện lại hăng hái lên đường, có mặt trên những tuyến đầu gian khổ, hoang tàn, đổ nát do chiến tranh tàn phá, vùng đặc biệt khó khăn, thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội để lập thân, lập nghiệp gắn với đưa ánh sáng văn hóa đến vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời, gắn với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, sẵn sàng hy sinh cống hiến, góp phần bảo vệ vững chắc, toàn vẹn lãnh thổ, biên cương, biển đảo của Tổ quốc trong tình hình mới.
Trải qua 71 năm xây dựng và trưởng thành, lực lượng TNXP đã không ngừng phát triển và phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng, đóng góp công sức, trí tuệ, máu xương và cống hiến tuổi thanh xuân, góp phần cùng toàn quân, toàn dân lập nên những chiến công oanh liệt. Đặc biệt, những lời dạy năm xưa của Bác dành cho lực lượng TNXP đã vượt lên trên tất cả, biến chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến thành nguồn sức mạnh to lớn để thế hệ trẻ các dân tộc tỉnh Yên Bái hôm nay và mai sau không ngừng phấn đấu vươn lên.
Hoàng Xuân Lộc - Nguyên Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch danh dự Hội Cựu TNXP tỉnh Yên Bái
