1. Chọn giống:

Bà con cần lựa chọn các giống lúa có năng suất, chất lượng tốt, mua ở các cơ sở bán giống tin cậy như Trung tâm Giống cây trồng, trạm giống tại các huyện.

- Các giống lúa lai như: Nhị ưu 838, Nghi hương 305, Nhị ưu 63, HYT 100, Thục hưng số 6, D.ưu 6551, N.ưu 69, TH 3-3, Syn6, C.ưu đa hệ số 1, Việt lai 20, Qui ưu 1...

- Các giống lúa thuần chất lượng như: Hương chiêm, Thiên ưu 8, Bắc thơm số 7, ĐS1, JO2, Séng cù, KD18, HT1, HT9, Nếp 87, Nếp thơm PD2...

2. Thời vụ gieo mạ:

* Đối với huyện Mù Cang Chải: gieo từ ngày 24/12/2015 đến 30/12/2015, gieo 100% cơ cấu giống theo phương thức gieo mạ dày xúc có mái che nilon.

* Đối với Trạm Tấu, các xã vùng cao hai huyện Văn Chấn và Văn Yên: trà I (50% cơ cấu giống) gieo từ ngày 7/1/2016 đến 18/1/2016; trà II (50% cơ cấu giống) gieo từ ngày 25/1/2016 đến 30/1/2016, gieo mạ khay, mạ dày xúc có mái che nilon.

* Đối với cánh đồng Mường Lò và các xã vùng thấp huyện Văn Chấn: trà I (70% cơ cấu giống) gieo từ ngày 7/1/2016 đến 12/1/2016; trà II (30% cơ cấu giống) gieo từ 22/1/2016 đến 28/1/2016, gieo mạ khay, mạ dày xúc có mái che nilon.

* Đối với các huyện Yên Bình, Lục Yên, Trấn Yên, thành phố Yên Bái và các xã còn lại của huyện Văn Yên: trà I (70% cơ cấu giống) gieo từ 7/1/2016 đến 18/1/2016; trà II (30% cơ cấu giống) gieo từ 25/1/2016 đến 30/1/2016, gieo mạ khay, mạ dày xúc có mái che nilon.

Trên cơ sở khung lịch thời vụ của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, bà con nông dân cần căn cứ vào lịch gieo cấy cụ thể của từng huyện, thị xã, thành phố để lựa chọn thời gian gieo mạ an toàn nhất.

3. Đất làm mạ:

* Đối với mạ dược: chọn chân ruộng đất tốt, khuất gió, chủ động nước, cày bừa nhuyễn bùn, sạch cỏ dại và gốc rạ.

- Lên luống rộng 1,2 - 1,4 m, tạo mặt luống phẳng, rãnh rộng 30 cm. Lượng phân bón lót 8 - 10 kg phân chuồng hoai mục + 0,5 kg supe lân cho 10m² mặt luống.

* Đối với mạ khay: chọn chân ruộng cao hoặc khu đất màu, đất vườn gần nơi lấy bùn và gần nguồn nước tưới. Rải một lớp bùn mỏng 1 - 2 cm, đặt các khay sát nhau và ngập 1/3 chiều cao các khay trong đất; lượng khay cần từ 28 - 32 khay/sào, cần 5 - 6 m2 để đặt khay.

- Dùng bùn tốt, bùn nhuyễn, không lấy bùn ở nơi yếm khí, mỗi xô bùn trộn thêm 100g supe lân. Rải bùn đều trên mặt khay cho bùn rơi xuống đầy lỗ khay. Không để bùn trào lên mặt lỗ để tránh các bầu mạ dính vào nhau.

4. Chuẩn bị giống trước khi gieo:

- Lượng giống cho một sào: lúa lai 1 kg, lúa thuần 1,5 - 2 kg, riêng giống ĐS1 lượng hạt giống cần 2,8 kg/sào.

- Trước khi ngâm ủ nên phơi lại hạt giống dưới nắng nhẹ từ 1 - 2 giờ trên các dụng cụ như nong, nia, bạt… để phá vỡ trạng thái ngủ nghỉ của hạt.

- Kỹ thuật ngâm ủ:

+ Đối với lúa lai: thời gian ngâm nước từ  20 - 24 giờ.

+ Đối với lúa thuần: thời gian ngâm nước từ 42 - 48 giờ. Riêng đối với lúa thuần ĐS1 thời gian ngâm nước từ 68 - 72 giờ.

-  Bà con tiến hành ngâm hạt giống bằng nước ấm 54^oC; lượng nước ngâm thóc giống bằng 5 lần lượng hạt. Cách pha như sau: Lấy 3 phần nước sôi pha đều với 2 phần nước lạnh bà con sẽ được nước nóng ấm 54^oC.

Trong quá trình ngâm hạt cứ 6 - 8 tiếng thay nước rửa chua 1 lần, sau đó tiến hành ngâm  bình thường.  

- Khi thấy hạt thóc trương mọng nước thì đem đi ủ, trước khi đem ủ cần đãi sạch nước chua, để ráo nước rồi mới tiến hành ủ. Trong thời gian ủ, cần giữ nhiệt độ từ  30 - 32^oC, ẩm độ 85 - 90% (bằng cách tưới nước ấm).

+ Đối với mạ khay: chỉ cần ủ hạt thóc nứt gai dứa thì đem gieo.

+ Đối với làm mạ dược: ủ hạt đến khi rễ dài bằng 1/2 hạt thóc, mầm dài bằng 1/2  rễ.

5. Gieo mạ:

Bà con cần chọn ngày thời tiết ấm, có nhiệt độ trên 15oC thì tiến hành gieo mạ.

- Đối với mạ dược: gieo 0,2 kg mộng mạ/m2 đất mạ. Nên chia mộng mạ làm 2 - 3 phần để gieo đi gieo lại cho đều. Lưu ý: phải gieo chìm mộng mạ. Có thể dùng bao tải kéo nhẹ trên mặt luống hoặc dùng tay vỗ nhẹ trên mặt luống để mộng mạ được phủ một lớp bùn mỏng như vậy sẽ có tác dụng chống rét cho mạ hạn chế chim, chuột phá hại.

- Đối với mạ khay: chia hạt giống thành 2 lần gieo. Lần 1 gieo 60 - 70% lượng hạt giống vào các khay, lần 2 gieo nốt lượng hạt giống bổ sung khắp mặt luống đảm bảo có 1 - 2 hạt/lỗ (đối với lúa lai), lúa thuần 2 - 3 hạt/lỗ (đối với lúa thuần). Gieo xong dùng tay xoa nhẹ mặt khay để hạt thóc chìm xuống các lỗ khay.

6. Chăm sóc và phòng chống rét cho mạ:

- Sau khi gieo mạ xong bà con dùng tro được đốt từ rơm rạ hoặc tro bếp hoai mục rắc lên mặt luống mạ dày 0,5 - 1 cm để giữ ấm chân mạ (không dùng tro mới đốt sẽ làm mạ chết xót).

- Kỹ thuật làm vòm che nilon chống rét cho mạ: khuyến cáo bà con cần làm vòm che nilon trên 100% diện tích mạ. Bà con lấy các thanh tre có kích thước rộng 2 - 3 cm, dài 2,4 - 2,5 m sau đó tiến hành cắm theo chiều ngang của luống, cách 2 bên mép luống từ 7 - 10 cm, tạo thành hình vòm cung sao cho đỉnh vòm cách mặt luống từ 60 - 65cm, khoảng cách giữa các thanh ngang từ 50 - 55 cm.

Rồi tiến hành phủ nilon lên toàn bộ khung giàn, kéo 2 bên nilon cho cân sau đó vùi nilon 2 bên mép luống và 2 đầu luống vào đất thật chặt và chắc chắn.

* Lưu ý:

- Trong những ngày nắng ấm, bà con cần mở 2 đầu nilon cho thông thoáng, tối che kín lại.

- Luôn giữ mặt luống đủ ẩm, nếu mặt luống quá khô thì có thể tưới hoặc tháo nước vào rãnh cho ngấm đủ rồi tháo cạn nước ngay. Tuyệt đối không để nước đọng trên mặt luống.

- Trước khi cấy từ 3 - 5 ngày, ban ngày cần mở nilon để mạ thích nghi dần với điều kiện môi trường. Buổi tối cần che đậy lại như cũ.

Nguyễn Xuân Thượng (Trung tâm Khuyến nông tỉnh)