Áp dụng cơ cấu giống cây trồng chất lượng, người nông dân đã thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển nông nghiệp hàng hóa theo hướng dải vụ và xây dựng thành công nhãn hiệu cam Văn Chấn.

Vốn có nhiều kinh nghiệm phát triển cam quýt, những năm 90 của thế kỷ trước, gia đình ông Nguyễn Văn Lâm, thôn Khe Chì, xã Nghĩa Tâm sở hữu trên 1 ha cam sành và quýt sen. Tuy nhiên, sau “đại dịch” gân xanh, lá vàng, vườn cam của gia đình ông cùng nhiều bà con trong xã dần bị xóa xổ.

Không nản chí, ông Lâm đã mày mò tìm cách khôi phục lại vườn cam. Sau khi thử nghiệm trồng nhiều loại cam, ông nhận thấy giống quýt Thái vừa có chất lượng cao, lại dễ trồng, chăm sóc hơn các giống cam, quýt đã trồng.

Bên cạnh đó, giống quýt Thái có thể điều chỉnh để cây cho thu hoạch kéo dài mà không ảnh hưởng đến chất lượng quả. Năm 2011, ông bắt đầu trồng đại trà, đến nay, sau hơn 5 năm trồng, chăm sóc vườn quýt Thái của gia đình ông đã có trên 200 gốc, trong đó, trên 100 cây đã thu hoạch trung bình trên 80 kg/gốc, với giá bán tại vườn 25.000 đồng/kg, cao gấp đôi so với các loại cam, quýt của địa phương.

Ông Lâm cho biết: “Thực tế hiện nay có rất nhiều giống cam, quýt có chất lượng. Tuy nhiên, qua việc trồng giống quýt Thái, tôi nhận thấy giống này phát triển nhanh, dễ nhân giống. Giống quýt Thái cũng ít sâu bệnh và phù hợp với nhiều loại đất. Tuy mẫu mã chưa đẹp, nhưng quả ngọt đậm và rất thơm”.

Khác với gia đình ông Lâm, gia đình ông Phạm Xuân Nam, thôn An Bình, xã Minh An lại chọn hướng đa dạng giống cây ăn quả có múi. Với diện tích trên 2 ha, gia đình anh đã trồng 5 giống cam, chủ yếu là cam Đường canh, cam Vinh, cam sành, cam sen và cam V2.

Việc đa dạng hóa giống cam, quýt đã đã giúp gia đình anh có điều kiện để kéo giãn thời gian chăm sóc, thu hoạch. Mỗi loại cam, quýt có những đặc tính sinh trưởng riêng, vì vậy gia đình ông có đủ các loại cam chín sớm, chín chính vụ và chín muộn. Tuy nhiên, để đảm bảo quá trình sinh trưởng và phát triển đồng đều của các giống cam, ông Lâm cũng đã học hỏi và điều chỉnh chế độ chăm sóc phù hợp với từng giống cam, quýt.

Ông Nam cho hay: “Xuất phát từ nhu cầu thị trường cũng như khả năng sinh trưởng, phát triển của các giống cam, nên gia đình chọn hướng đa dạng chủng loại. Dù mất nhiều công chăm sóc nhưng không lo mất mùa và lại trồng theo hướng dải vụ nên thời gian thu hoạch kéo dài, được giá và đỡ phải thuê nhân công thu hoạch”.

Là một trong những cây trồng chủ lực có giá trị cao, cam, quýt được trồng chủ yếu ở 9 xã vùng ngoài của huyện Văn Chấn. Trước đây, nhân dân trồng chủ yếu loại cam sành và quýt sen, nhưng quá trình nhân giống, chăm sóc nhiều năm đã làm nhiều vườn cam bị nhiễm bệnh, thoái hóa. Với mục tiêu khôi phục và mở rộng vùng cam, từng bước xây dựng thương hiệu cam Văn Chấn, huyện đã có nhiều giải pháp giúp nhân dân tìm tòi khôi phục các vườn cam.

Cùng với việc khảo nghiệm, quy hoạch đất đai, huyện đã đưa vào thử nghiệm nhiều giống cam mới có chất lượng cao như cam Đường canh, cam V2, cam Caracara, cam Valenxia... Việc xây dựng các mô hình trồng cam giống mới đã từng bước giúp nhân dân năm bắt quy trình, kỹ thuật trồng, chăm sóc, nâng cao chất lượng các sản phẩm cam, quýt. 

Đến nay, toàn huyện có trên 1.300 ha cam, quýt các loại với hàng chục giống cam, trong đó, các giống cam sành, cam Đường canh, cam Vinh, cam V2, quýt sen là những giống cam chủ lực. Việc đa dạng hóa giống cam đã nâng sản lượng hàng năm lên trên 7.000 tấn và kéo dài thời vụ thu hoạch từ tháng 9 đến tháng 3 năm sau.

Ông Triệu Đức Quý - Chủ tịch UBND xã Minh An cho biết: “Thực hiện chủ trương của huyện về nâng cao chất lượng và mở rộng diện tích cam, quýt theo hướng hàng hóa, xã Minh An đã quy hoạch diện tích và vận động nhân dân trồng mới, trồng cải tạo. Với sự giúp đỡ của huyện, đến nay, nhân dân trong xã đã trồng được trên 200 ha, trong đó, trên 60% diện tích bằng các giống cam chất lượng cao. Việc đa dạng hóa giống cam, quýt đã giúp ổn định định giá thành sản phẩm cam quýt, nâng cao thu nhập người trồng cam”.

Chuyển dịch cơ cấu cây trồng là một trong hướng đi quan trọng trong phát triển nông nghiệp nói chung và phát triển cây ăn quả có múi nói riêng. Những năm qua, thực hiện mục tiêu này, nông dân Văn Chấn đã góp phần đa dạng hóa cơ cấu giống cây ăn quả có múi, tạo ra các vùng chuyên canh cam, quýt có chất lượng đáp ứng nhu cầu thị trường.

Với những nỗ lực trong việc nâng cao chất lượng vùng cam, quýt và xúc tiến, quảng bá thị trường, vừa qua, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp chứng nhận nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm cam Văn Chấn. Đây là tiền đề để người trồng cam ở Văn Chấn tiếp tục áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật, quy trình sản xuất mới để nâng cao hơn nữa chất lượng, vị thế các sản phẩm cây ăn quả có múi trên thị trường.

Trần Van - Minh Chiến