Yên Bái không phải là địa phương có nhiều diện tích lúa nước, cùng với ruộng chẳng mấy phì nhiêu, trình độ thâm canh của bà con nông dân hạn chế, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm là chính. Làm gì để nâng cao năng suất, chất lượng cây trồng, đảm bảo an ninh lương thực? Tỉnh, ngành nông nghiệp đẩy mạnh công tác chuyển giao khoa học kỹ thuật, tạo nhiều cơ chế chính sách hỗ trợ cụ thể cho nông dân. Bên cạnh đó ngành nông nghiệp lấy giống là yếu tố cơ bản quyết định tới năng suất chất lượng cây trồng, đưa các giống lúa lai, lúa chất lượng cao vào sản xuất. 

Tuy nhiên, nguồn cung ứng giống thì hạn chế, giá giống cao. Cứ mỗi khi vào vụ sản xuất các huyện, bà con nông dân lại chạy đôn chạy đáo đi mua giống mà cũng không có, thế là lại phải xử dụng giống địa phương năng suất thấp.

Để đảm bảo đủ giống gieo cấy gần 40 ngàn ha lúa thì một năn toàn tỉnh cần trên 800 tấn lúa giống các loại trong khi tỉnh chỉ sản xuất được chưa đầy 100 tấn đáp ứng 10% nhu cầu. Để có giống phục vụ sản xuất hàng năm tỉnh phải nhập giống chủ yếu của TQ, nhưng để mua được đâu có dễ dàng mà cũng  gặp không ít khó khăn, giá cả cao đã đành, nhưng khó hơn là không chủ động được các loại giống và số lượng...ảnh hưởng lớn đến mùa vụ. 

Trước những thực tế tỉnh đã đầu tư nhiều tỷ đồng và giao cho Trung tâm giống cây tỉnh nghiên cứu, lai tạo giống lúa, giống cây lâm nghiệp tiến bộ, phù hợp với trình độ thâm canh và thổ nhưỡng, khí hậu địa phương. Mặc dù còn gặp nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, nguồn kinh phí song các cán bộ, kỹ sư Trung tâm giống cây trồng Yên Bái không ngừng nghiên cứu, lai tạo thành công nhiều giống lúa lai phù hợp khí hậu thổ nhưỡng cũng như trình độ thâm canh như giống: Nhị ưu 63, Nhị ưu 838, lúa lai hai dòng... 

Nếu như năn 2000 diện tích sản xuất lúa lai của Trung tâm mới chỉ có 27 ha năng suất đạt 17,8 tạ/ha thì nay tăng lên 28tạ/ha sản lượng đạt 260 tấn. Lượng giống lúa lai sản xuất đáp ứng trên 50% nhu cầu giống trên địa bàn, chất lượng giống tốt năng suất cao. 

Quan trọng hơn việc sản xuất lúa lai không chỉ tập trung ở các trại của Trung tâm mà từ năm 2002, Trung tâm đã mở rộng sản xuất ra khối dân với diện tích thường xuyên trên 80 ha. Việc đưa sản xuất giống ra khối dân là một hướng đi táo bạo bởi sản xuất giống lúa lai đòi phải áp dụng quy trình kỹ thuật, xử lý rất nghiêm ngặt mới cho giống chất lượng tốt. Do vậy Trung tâm mở nhiều lớp tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật và chỉ đạo bà con nông dân thâm gia từ khâu gieo mạ bố, mẹ, cấy đến áp dụng các biện pháp kỹ thuật và cử cán bộ kỹ thuật "cắm bản" hướng dẫn và cùng làm với dân.

Đến nay nông dân các xã Nghĩa An, Nghĩa Phúc thị xã Nghĩa Lộ,  Liễu Đô, Mường Lai huyện Lục Yên đã sản xuất khá thành thạo giống lúa lai Nhị Ưu 838. Sản xuất lúa lai liên kết với nông dân đã và đang giải quyết hai vấn đề quan trọng là; một là nâng cao trình độ kỹ thuật sản xuất giống bằng công nghệ lai tạo, duy trì ổn định sản xuất; hai là liên tục tìm tòi lai tạo thửi nghiệm chuẩn bị trước một bước cho sản xuất khi cơ cấu giống thay đổi, nông dân đòi hỏi cao hơn về giống lúa lai. 

Bên cạnh việc sản xuất, lai tạo giống lúa lai, Trung tâm còn sản xuất thành công nhiều giống lúa thuần chất lượng cao như: Chiêm Hương, VL 20, TH 3-3…Nhờ vậy đến nay Yên Bái đã cơ bản chủ động được nguồn giống tại chỗ, giảm giá thành, chất lượng giống tốt, năng suất cao. Giống lúa do Trung tâm sản xuất đã được khẳng định trên đồng ruộng, nó không chỉ cho năng suất cao mà còn có khả năng kháng chịu sau bệnh rất tốt đã được nông dân trong và ngoài tỉnh tin dùng. Chỉ tính riêng trong năm 2008 này Trung tâm đã cung ứng trên 650 tấn giống lúa lai và hàng trăm tấn lúa thuần. 

Cùng với việc sản xuất lúa giống Trung tâm còn đầu tư một dây chuyền sản xuất giống cây lâm nghiệp theo công nghệ nuôi cấy mô tế bào với sản lượng gần 3 triệu cây/năm. Giống bạch đàn mô, keo lai…do Trung tâm sản xuất như bén đất, bén người Yên Bái cứ lên xanh tốt, chu kỳ ngắn chỉ 5 năm đã cho thu hoạch năng suất đạt 90-100 m³/ha. 

Giống bạch đàn mô, keo lai hiện đang là sự lựa chọn số một của các Lâm trường, Công ty lâm nghiệp và người trồng rừng Yên Bái. Kinh tế đồi rừng đã và đang là một nguồn thu không nhỏ giải quyết việc làm tăng thu nhập và đóng góp lớn vào nền kinh tế tỉnh nhà.

Thanh Phúc-Quang Thiều