Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, từ đầu vụ đông năm 2010 đến trung tuần tháng 3/2011 sản xuất nông nghiệp Yên Bái phải hứng chịu 28 đợt không khí lạnh tăng cường, trong đó có 4 đợt rét đậm, rét hại gây thiệt hại lớn tới năng suất sản lượng cây trồng vụ đông (chủ yếu là ngô) và vụ lúa xuân. Không chỉ giảm năng suất, sản lượng mà còn làm chậm thời vụ tới trên 20 ngày, nếu không có giải pháp tích cực, đồng bộ sẽ rất khó sản xuất thành công cây vụ đông 2011-2012.

Tại Hội nghị sơ kết sản xuất vụ đông xuân 2010-2011, triển khai kế hoạch sản xuất vụ hè thu năm 2011 với sự tham dự của các huyện thị, thành phố và các ngành chuyên môn do Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức cuối tháng 5 vừa qua, hầu hết các đại biểu đều đánh giá rằng sản xuất vụ đông xuân vừa qua gặp nhiều khó khăn nhất từ trước đến nay.

Ông Nguyễn Hợp Đoàn - Phó chủ tịch UBND huyện Văn Chấn nói: Vụ đông xuân 2010-2011, Văn Chấn phải hứng chịu 20 đợt rét lạnh, trong đó có 4 đợt rét đậm, rét hại với thời gian trên 31 ngày và chủ yếu là rét hại. Mặc dù huyện đã chủ động chỉ đạo bà con gieo trồng bằng ngô bầu và làm mạ che nilon rất cẩn thận để giảm thiểu tối đa thiệt hại do thời tiết gây ra.

Nhưng thời tiết rét đậm, rét hại kéo dài, thậm chí cuối tháng 4, đầu tháng 5 trên địa bàn vẫn còn không khí lạnh tăng cường, tiết trời âm u, số giờ nắng ít, cường độ ánh sáng yếu làm cây sinh trưởng phát triển chậm, dẫn đến năng suất giảm, đáng lo ngại hơn là làm chậm thời vụ trên 20 ngày.

Văn Chấn là huyện có truyền thống sản xuất cây vụ đông, nhất là trên cánh đồng Mường Lò, nhưng với tình hình mùa vụ hiện nay, huyện cũng chỉ xác định và phấn đấu gieo trồng 1 ngàn ha cây ngô vụ đông, giảm 50% so với cùng kỳ. Cây vụ đông không sản xuất được, cùng với năng suất giảm do ảnh hưởng của rét đậm, rét hại do vậy rất khó hoàn thành chỉ tiêu về sản lượng lương thực…

Đó có lẽ không chỉ là khó khăn riêng của Văn Chấn mà là tình trạng chung của các địa phương trong tỉnh. Theo báo cáo của ngành nông nghiệp thì sản xuất cây ngô vụ đông 2010-2011 có tới 25% diện tích phải thu hoạch non và làm thức ăn cho gia súc, sản lượng chỉ đạt trên 16 ngàn tấn, giảm 1.874 tấn so cùng kỳ.

Bên cạnh đó, diện tích lúa vụ xuân 2011 cơ bản gieo trồng đạt kế hoạch, nhưng do ảnh hưởng của thời tiết rét hại đã làm chậm thời vụ gieo cấy từ 10-15 ngày, rét cùng với trời âm u kéo dài gây thiếu ánh sáng, làm cho cây trồng sinh trưởng chậm lại 25-30 ngày, lúa đẻ nhánh kém.

Theo dự kiến, năng suất lúa vụ xuân chỉ đạt 46 tạ - 47 tạ/ha, như vậy sản lượng giảm 10 ngàn tấn. Chậm thời vụ cũng đồng nghĩa với không sản xuất được cây vụ đông 2011, tính sản lượng cho năm 2012 sẽ giảm 20 ngàn tấn. So với thiệt hại của ngành trồng trọt thì lĩnh vực chăn nuôi gia súc, gia cầm cũng không kém, toàn tỉnh có trên 7 ngàn con gia súc bị chết trong đợt rét vừa qua, chiếm 4,3% so với tổng đàn trâu bò. 

Rõ ràng, thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp do biến đổi khí hậu là rất lớn, do đó ngành nông nghiệp cần có nhiều nỗ lực và giải pháp cụ thể mới có thể bù đắp lại những thiết hụt lương thực và thiệt hại do rét đậm, rét hại gây ra. Trước mắt, các địa phương cần chủ động làm tốt công tác chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh hại lúa và đẩy nhanh tiến độ thu hoạch lúa để giải phóng đất cho sản xuất vụ hè thu, đồng thời tránh thiệt hại do bão lũ gây ra.

Trong quá trình thu hoạch lúa xuân, bà con cần gieo mạ sớm bằng các giống ngắn ngày và áp dụng gieo mạ khay, mạ sân, mạ nền cứng,  gieo thẳng ở những nơi có điều kiện, cấy kết thúc trong tháng 6 để kịp sản xuất vụ đông.

Đối với trà mùa sớm sử dụng các giống ngắn ngày chất lượng như: TH3-3, VL20, Nghi Hương 305, HT1, LT2, Chiêm Hương; trà chính vụ ưu tiên dùng giống lúa lai trung ngày như: Thục Hưng số 6, HYT100, Nghi Hương 305… Trong canh tác tích cực ứng dụng tiến bộ kỹ thuật thâm canh như: cấy nông tay, bón thúc sớm, thâm canh lúa cải tiến SRI, bón phân viên dúi sâu, bón phân qua lá…

Bên cạnh việc đầu tư chăm sóc, tăng năng suất, sản lượng lúa, cần khẩn trương thu hoạch diện tích ngô xuân, xuân hè và tận dụng diện tích hiện có, đẩy nhanh tiến độ gieo trồng ngô vụ hè thu trong khung thời vụ tốt nhất.

Đặc biệt là công tác chỉ đạo, chuẩn bị đất và cơ chế chính sách trong việc chỉ đạo trồng tăng 5 ngàn ha ngô hè thu, trong đó có 1 ngàn ha chủ yếu trên đất đồi nương và đất trồng sắn kém hiệu quả; 2 ngàn ha trên đất đồi thấp và 2 ngàn ha đất chưa sử dụng.

Để hoàn thành mục tiêu này, các địa phương cần rà soát quỹ đất và chỉ đạo một cách tích cực cùng với chính sách hỗ trợ giống của tỉnh. Ngoài các giải pháp trên còn một vấn đề cần được lưu tâm trong sản xuất cây ngô đông 2011-2012 là đối với diện tích nào thu hoạch lúa nhanh, kịp thời vụ mới nên trồng ngô đông chứ không nhất thiết trồng bằng mọi giá.

Nếu thời vụ không đảm bảo, ngô sinh trưởng phát triển kém và trổ cờ phun râu vào thời điểm giá rét không thể cho năng suất cao được. Từ những yếu tố đó, các địa phương cần nắm chắc tình hình thời vụ và chỉ đạo nông dân gieo trồng trong khung thời vụ tốt nhất, Không trồng được ngô thì nên chuyển sang trồng các loại rau đậu giá trị kinh tế cao cũng cho hiệu quả không kém ngô đông.

Dẫu còn nhiều khó khăn, vất vả, nhưng với những chủ trương, giải pháp đúng đắn và những cơ chế chính sách hỗ trợ phù hợp cùng sự nỗ lực của nhà nông Yên Bái, sản xuất nông nghiệp sẽ vượt qua và hoàn thành những mục tiêu, kế hoạch đã đề ra.

Thanh Phúc