Lục Yên là huyện có tiềm năng khoáng sản đa dạng với trữ lượng lớn, có giá trị kinh tế cao. Cùng với các loại tài nguyên khác như đá vôi có hàm lượng canxi cao, đá quí và đá bán quí, đá hoa trắng ở đây có độ trắng tốt hơn so với đá của nhiều nơi khác, kể cả ở nước ngoài, với trữ lượng khoảng trên 270 triệu m³.

Các sản phẩm đá hoa trắng Lục Yên đã có thương hiệu riêng, có uy tín trên thị trường trong nước và quốc tế, nhất là sản phẩm đá ốp lát rất được ưa chuộng tại thị trường Ấn Độ và các nước vùng Trung Đông. Quản lý, khai thác tốt tiềm năng, thế mạnh này sẽ góp phần phục vụ đắc lực cho quá trình phát triển công nghiệp của địa phương. Do đó, huyện Lục Yên đã có cơ chế, chính sách phù hợp, tạo môi trường đầu tư thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân đầu tư khai thác và chế biến đá hoa trắng.

Hiện nay, toàn huyện có 21 doanh nghiệp (DN) khai thác, chế biến đá hoa trắng, có số vốn đầu tư hàng nghìn tỷ đồng với tổng trữ lượng đã cấp phép là 53 triệu m³ đá làm ốp lát. Trong đó, có 5 DN đang đầu tư khai thác đá khối (block) xuất khẩu và chế biến đá hoa trắng thành sản phẩm đá ốp lát, sản xuất tranh, tượng đá. Công ty TNHH đá cẩm thạch R.K Việt Nam là đơn vị có 100% vốn đầu tư nước ngoài của Ấn Độ, đã đầu tư dây chuyền cắt, xẻ đá hoa trắng, với quy mô lớn, công nghệ hiện đại,đảm bảo vệ sinh, môi trường, tạo ra sản phẩm đá khối có kích thước lớn, có giá trị kinh tế cao.

Những năm qua, các DN này đã góp phần phát triển kinh tế, xã hội, tạo việc làm và thu nhập cho một bộ phận người lao động địa phương cũng như đóng góp nghĩa vụ thuế với ngân sách Nhà nước.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 9/01/2012 về tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản, quy định tạm dừng  xuất khẩu đá block, đã tác động trực tiếp đến hoạt động xuất khẩu của DN khai thác, chế biến đá hoa trắng. Việc tiêu thụ sản phẩm đá block gặp nhiều khó khăn tại thị trường trong nước do đá hoa trắng trong điều kiện khí hậu nóng, ẩm dễ bị biến đối chuyển màu vàng ố, biến dạng bề mặt.

Mặt khác, loại đá này mang ý nghĩa tâm linh nên thị trường nước ngoài mới có nhu cầu tiêu thụ. Vừa qua, Chính phủ đã có văn bản cho phép Công ty TNHH đá cẩm thạch R.K Việt Nam được gia hạn xuất khẩu đá block đến hết năm 2013. Khó khăn lớn nhất của các DN khi thực hiện Chỉ thị 02/CT-TTg là thiếu vốn đầu tư và phải có thời gian mới có thể xây dựng được nhà máy chế biến sâu vì hầu hết các DN khi xây dựng đề án kinh doanh đều xuất khẩu đá block vào những năm đầu khi mới đi vào sản xuất, sau đó mới đầu tư nhà máy chế tác vào những năm tiếp theo trong từng giai đoạn của dự án đầu tư đã được phê duyệt.

Đại đa số DN đều đầu tư mạnh trong vài năm gần đây để có sản phẩm đá block trong những năm 2012 - 2013. Việc chuyển sang làm đá xẻ khiến các DN lúng túng trong việc tìm kiếm thị trường và đối tác.

Để tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn cho DN trong việc xuất khẩu đá block, ngày 17/10/2012, UBND huyện Lục Yên tổ chức buổi làm việc với trên 20 DN khai thác, chế biến đá hoa trắng trên địa bàn cùng với sự có mặt của lãnh đạo Cục Thuế tỉnh, Sở Công thương, Sở Tài nguyên và Môi trường, Chi cục Thuế huyện.

Tại buổi làm việc, các DN cũng nêu ra những khó khăn do việc dừng xuất khẩu đá khối, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh do chưa có nhà máy chế biến. Đồng thời, đưa ra các giải pháp có thể uỷ thác cho Công ty  TNHH đá cẩm thạch R.K xuất khẩu hoặc bán sản phẩm cho Công ty này. Tuy nhiên, cả 2 phương án đều ít khả thi vì nếu uỷ thác xuất khẩu thì các DN uỷ thác phải có thị trường, còn nếu bán sản phẩm cho Công ty thì phải đảm bảo đúng yêu cầu của Công ty này nên dễ dẫn đến độc quyền trong kinh doanh.

Hơn nữa, DN này cũng chỉ được xuất khẩu hết năm 2013 và cơ cấu sản phẩm đá khối cũng đã được đăng ký trong dự án đầu tư nên khó có thể vượt quá tỷ lệ quy định. Trước những khó khăn đó, Sở Công thương tỉnh Yên Bái đã có văn bản gửi Bộ Xây dựng và Bộ Công thương để các bộ này có văn bản đề nghị Chính phủ cho xuất khẩu đá block từ nay đến năm 2015, nhằm giúp DN vừa duy trì sản xuất, vừa có đủ thời gian đầu tư dây chuyền chế biến sâu. 

Chủ tịch UBND huyện Lục Yên Bùi Văn Thịnh cho biết: “Huyện rất chia sẻ khó khăn với DN và mong muốn các DN tiếp tục được xuất khẩu đá block như Công ty TNHH đá cẩm thạch R.K. Huyện sẽ tập trung tháo gỡ cho DN trong công tác giải phóng mặt bằng, an ninh trật tự, tạo điều kiện thuận lợi nhất để DN hoạt động, đảm bảo hài hoà giữa lợi ích của DN và lợi ích của Nhà nước. Tiếp tục phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước nghiên cứu, tháo gỡ khó khăn về chế biến, tiêu thụ sản phẩm cho các DN khai thác đá hoa trắng trên địa bàn”.

Linh Nhung