Một trong những quy định mới cơ bản của Luật Công đoàn năm 2012, đó là tại Điều 17, Luật Công đoàn quy định: "Ở cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp chưa thành lập công đoàn cơ sở (CĐCS) thì công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở (CĐCTTTCS) có quyền, trách nhiệm đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động (NLĐ) khi được NLĐ ở đó yêu cầu".

Ngoài ra, theo quy định tại Điều 191, Bộ Luật Lao động 2012, ở những nơi chưa thành lập tổ chức Công đoàn thì CĐCTTTCS có quyền, trách nhiệm thực hiện các hoạt động sau mà không cần thiết phải có yêu cầu của NLĐ ở đó: gặp người sử dụng lao động để đối thoại, trao đổi, thương lượng về những vấn đề lao động và sử dụng lao động. Đến các nơi làm việc để gặp gỡ NLĐ trong phạm vi trách nhiệm mà mình đại diện.

Rõ ràng, những quy định được nêu ở trên đã tạo thêm hành lang pháp lý và thêm cơ chế bảo đảm cho hoạt động của CĐCTTTCS, nhằm góp phần bảo vệ và tăng cường lợi ích cho NLĐ, ngăn ngừa và giải quyết tranh chấp lao động. Tuy nhiên, điều này cũng tạo thêm những gánh nặng cho CĐCTTTCS bởi thực tế cho thấy hoạt động của cấp công đoàn này hiện nay còn đang gặp rất nhiều những khó khăn.

Hiện tại, CĐCTTTCS đang thực hiện những nhiệm vụ thường xuyên đó là:

Thứ nhất: Tổ chức triển khai các chủ trương công tác của Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) tỉnh và nghị quyết đại hội công đoàn cấp mình. Công việc này chiếm tỷ lệ khá nhiều trong hoạt động của CĐCTTTCS. Bộ máy của LĐLĐ tỉnh được tổ chức theo các ban chuyên đề, hoạt động của các ban chuyên đề đều được triển khai tới CĐCTTTCS, thông qua đó mới đến được với CĐCS, điều này đã dẫn đến tình trạng "thắt cổ chai", công việc dồn về quá nhiều nhưng chất lượng thực hiện không cao.

Thứ hai: Tham gia với cơ quan quản lý cùng cấp về phát triển kinh tế - xã hội và các vấn đề có liên quan đến việc làm, đời sống của CNVCLĐ, phối hợp thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Đây cũng là nhiệm vụ quan trọng chiếm nhiều thời gian và nhân lực. Chủ tịch CĐCTTTCS tham gia hầu hết các hội đồng, các ban chỉ đạo được thành lập ở địa phương, đơn vị. Chị Bùi Thị Kim Hoa - Chủ tịch LĐLĐ thị xã Nghĩa Lộ cho biết, chị đang tham gia tới 22 ban chỉ đạo và các hội đồng tại địa phương.

Thứ ba: Tổ chức các phong trào thi đua trong CNVCLĐ. Thông qua các phong trào này, góp phần nâng cao tay nghề, tăng thu nhập và cải thiện điều kiện làm việc cho NLĐ, làm cho NLĐ gần gũi với tổ chức công đoàn hơn, tuy nhiên nhiều nơi, nhiều đơn vị, các phong trào thi đua vẫn mang tính hình thức, chưa thực sự đạt hiệu quả.

Thứ tư: Phát triển đoàn viên và thành lập CĐCS. Đây là nhiệm vụ rất quan trọng của CĐCTTTCS. Trong giai đoạn hiện nay, công tác này đang được ưu tiên dành nhiều nguồn lực nhưng trong quá trình thực hiện còn gặp quá nhiều khó khăn.

Cán bộ Liên đoàn Lao động huyện Yên Bình kiểm tra hồ sơ của các đơn vị đề nghị công nhận cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn.

Ngoài ra, CĐCTTTCS còn vận động đoàn viên, CNVCLĐ tham gia các hoạt động xã hội, hướng dẫn các hình thức, biện pháp chăm lo đời sống, cải thiện điều kiện làm việc, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nếp sống văn hóa, đấu tranh ngăn chặn tiêu cực, tham nhũng và các tệ nạn xã hội tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, giáo dục, nâng cao trình độ chính trị, văn hóa, pháp luật cho CNVCLĐ; phối hợp kiểm tra việc thực hiện chế độ chính sách, pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng cho NLĐ; hỗ trợ CĐCS thương lượng và ký kết thỏa ước lao động tập thể; tham gia vào quá trình tố tụng khi được CĐCS hoặc NLĐ ủy quyền…

Chừng ấy công việc đặt lên vai những cán bộ CĐCTTTCS, với biên chế chỉ vẻn vẹn từ 2 đến 3 người, liệu rằng những nhiệm vụ mà tổ chức công đoàn đặt ra cho họ có đạt được như mong muốn hay không? Công việc làm không xuể, vậy, khi được pháp luật trao thêm một số quyền và trách nhiệm, đặc biệt là nhiệm vụ đại diện, bảo vệ NLĐ ở những nơi chưa có tổ chức công đoàn, họ sẽ xoay xở như thế nào?

Thiết nghĩ, Tổng LĐLĐ Việt Nam cần bổ sung biên chế để tăng cường cho CĐCTTTCS, đồng thời CĐCTTTCS phải phát huy được sức mạnh của các ủy viên ban chấp hành, ban thường vụ được cơ cấu trong các loại hình đơn vị. Cần phân cấp quản lý giữa công đoàn ngành địa phương và LĐLĐ huyện, thị, thành phố trong điều kiện các doanh nghiệp kinh doanh đa ngành, đa nghề và hoạt động trên nhiều địa bàn khác nhau để tránh sự chồng chéo hoặc buông lỏng trong thực hiện nhiệm vụ. Phải quy định các cơ chế rõ ràng hơn và những chế tài đủ mạnh thông qua các văn bản dưới luật để tạo điều kiện cho CĐCTTTCS có thể thực hiện được nhiệm vụ.

Được trao thêm quyền cũng đồng thời gánh thêm trách nhiệm trong điều kiện còn rất nhiều khó khăn, để Luật Công đoàn và Bộ luật Lao động năm 2012 thực sự đi vào cuộc sống, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ, sự quan tâm chia sẻ, hỗ trợ, giúp đỡ, ủng hộ và tạo điều kiện của các cấp, các ngành, các đơn vị, doanh nghiệp nhằm chăm lo tốt hơn cho NLĐ, giúp CĐCTTTCS hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong các đơn vị, doanh nghiệp.

Hồng Hương