Phóng viên (PV) Báo Yên Bái có cuộc trao đổi với đồng chí Hoàng Minh Thảo - Giám đốc Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) huyện Lục Yên về vấn đề này.

PV: Xin đồng chí cho biết, vì sao Lục Yên lại chọn 10 xã để triển khai Dự án và hiệu quả sau 4 năm thực hiện Dự án trên địa bàn huyện như thế nào?

Đồng chí Hoàng Minh Thảo: Huyện Lục Yên tập trung nhiều đồng bào DTTS sinh sống, trình độ nhận thức không đồng đều, tập quán còn nhiều lạc hậu. Chính vì vậy, ban đầu, Dự án triển khai thí điểm ở một số xã nhưng sang năm thứ 4 đã được triển khai tại 10 xã. Đây là những xã thuộc địa bàn khó khăn của huyện; những xã có tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng cao, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên còn cao, kiến thức chăm sóc phụ nữ đang mang thai tại gia đình và cộng đồng còn hạn chế; những xã hiện chưa được hưởng lợi từ những dự án khác thuộc lĩnh vực chăm sóc bà mẹ và trẻ em.

Dự án với mục tiêu chung là góp phần giảm bệnh tật, tử vong bà mẹ, trẻ em trong nhóm đồng bào DTTS ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa thông qua khuyến khích các hành vi có lợi cho sức khỏe bà mẹ, trẻ em trong các cặp vợ chồng, gia đình và cộng đồng. Đối tượng can thiệp trực tiếp là phụ nữ và trẻ em; gián tiếp là người chồng, gia đình và cộng đồng, lãnh đạo chính quyền địa phương.

Dự án do Trung tâm Phát triển Y tế Cộng đồng cùng Sở Y tế tỉnh Yên Bái lựa chọn triển khai. Có sự quan tâm chỉ đạo của chính quyền các cấp cùng với những hoạt động can thiệp tích cực, phù hợp với địa phương, đến nay, Dự án đã mang lại những kết quả đáng ghi nhận với nhiều hoạt động được tổ chức phong phú và đa dạng.

Theo kết quả đánh giá giữa kỳ, hết năm 2013, ở các xã được triển khai Dự án đã có những bước chuyển biến về nhận thức, thay đổi tư duy của các đối tượng được thụ hưởng. Vì vậy, tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng của 10 xã đã giảm dần từ 23% năm 2011 nay chỉ còn 21,8%; tỷ suất tử vong trẻ em dưới 1 tuổi từ 41%o giảm còn 11,6%o; tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên từ 12,7% giảm còn 6,7%; tỷ lệ phụ nữ đẻ được cán bộ y tế đỡ tăng từ 94,3% lên 96,8%... Hơn thế, kiến thức về chăm sóc phụ nữ mang thai, phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em ở cộng đồng được nâng lên rõ rệt, đặc biệt là hành vi và thái độ của người dân về chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em có chuyển biến tích cực.

- Trong quá trình thực hiện Dự án, có những khó khăn, vướng mắc gì, thưa đồng chí?

Trước hết phải khẳng định rằng, Dự án được triển khai luôn nhận được sự quan tâm, giúp đỡ của Sở Y tế tỉnh hỗ trợ trực tiếp về chuyên môn; sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp và quan trọng hơn là sự đồng thuận của mỗi người dân tại cộng đồng khi được hưởng lợi từ Dự án. Mặt khác, chương trình truyền thông được thiết kế phù hợp với trình độ, nhận thức và phong tục tập quán của người dân địa phương nên đã thu hút sự tham gia của cộng đồng. Do đó, hành vi của người dân về chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em chuyển biến rõ rệt.

Tuy đã đạt được nhiều kết quả khả quan song trong quá trình thực hiện Dự án tại 10 xã còn gặp không ít khó khăn, hạn chế nhất định. Đầu tiên phải kể đến là địa hình đồi núi, giao thông đi lại khó khăn, các hoạt động lại tập trung chủ yếu vào các thôn vùng sâu, vùng xa, hệ thống thông tin liên lạc còn hạn chế... đã ảnh hưởng lớn đến đối tượng hưởng lợi trực tiếp của Dự án là phụ nữ và trẻ em.

Mặt khác, cơ sở vật chất tại các địa bàn còn rất thiếu thốn, ảnh hưởng lớn đến việc triển khai các hoạt động diễn ra tại địa phương. Một số hủ tục ở địa phương cũng là rào cản đối với hoạt động của Dự án, chẳng hạn như phải có con trai nối dõi, mê tín... Nguyên nhân nữa là trình độ, nhận thức của đồng bào dân tộc vùng cao còn nhiều hạn chế nên việc truyền thông đòi hỏi phải kiên trì; năng lực truyền thông của một số nhân viên y tế thôn, bản chưa đạt yêu cầu. Về nguyên nhân chủ quan, đơn vị trực tiếp thực hiện Dự án là Trung tâm DS - KHHGĐ huyện phải thực hiện rất nhiều nhiệm vụ khác nên cũng ảnh hưởng tới việc thực hiện các hoạt động của Dự án theo kế hoạch.

- Để Dự án phát huy hiệu quả trong thời gian tới, Trung tâm DS-KHHGĐ huyện có kế hoạch hành động, giải pháp cụ thể như thế nào, thưa đồng chí?

Chúng tôi xác định, trước mắt cần tập trung hoàn thành các chỉ số đạt thấp, phấn đấu hoàn thành mục tiêu vào cuối kỳ. Đồng thời là cải thiện các chỉ số đạt nhưng chưa bền vững; chú trọng kỹ năng truyền thông y tế thôn bản, tuyên truyền bằng nhiều cách để giúp người dân thực hiện những hành vi có lợi cho sức khỏe bà mẹ và trẻ em; tranh thủ tối đa sự ủng hộ của chính quyền địa phương, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, đào tạo cán bộ để thực hiện các hoạt động truyền thông; xây dựng và hỗ trợ duy trì các sáng kiến của cộng đồng về bảo vệ sức khỏe bà mẹ và trẻ em, lồng ghép với các chương trình, dự án hiện có.

Trung tâm DS-KHHGĐ huyện Lục Yên đã xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể, bổ sung, đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ y tế thôn bản; tuyên truyền những gương điển hình về chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em và bình đẳng giới; hỗ trợ các hộ gia đình nghèo có con nhỏ suy dinh dưỡng vay vốn cải thiện bữa ăn gia đình; đề xuất các hoạt động để duy trì bền vững những kết quả đạt được của Dự án và lồng ghép vào các chương trình mục tiêu quốc gia như y tế, DS-KHHGĐ, các dự án khác đang triển khai tại cơ sở.

Trần Minh (thực hiện)