Huyện Văn Chấn có 15 vạn dân với 18 dân tộc khác nhau, trong đó người dân tộc thiểu số chiếm 65,7%.  Tình trạng sinh con thứ 3 trong đồng bào dân tộc thiểu sô cao là do trình độ dân trí không đồng đều giữa các vùng, các dân tộc, một số hủ tục vẫn còn tồn tại, trong đó có quan niệm đẻ nhiều con là có phúc, có đông người làm và quan niệm “trời sinh voi, trời sinh cỏ”...

Mặt khác, năng lực, trách nhiệm của tuyên truyền viên dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS - KHHGĐ) của các xã, thị trấn còn hạn chế; chưa có chế tài xử lý vi phạm với các cặp vợ chồng sinh con thứ 3. Từ nhận thức, quan niệm không đúng đó dẫn đến tình trạng sinh con thứ 3 trong đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn cao.

Theo số liệu thống kê của Trung tâm DS - KHHGĐ huyện Văn Chấn, từ năm 2009 - 2013, trung bình mỗi năm có 211 cặp vợ chồng sinh con thứ 3 trở lên. Năm 2015, tuy đã giảm nhưng vẫn còn tới 150 cặp và đến tháng 10/2016 còn 110 cặp sinh con thứ 3 trở lên. Xã Suối Bu có 426 hộ dân với gần 2.000 nhân khẩu chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Từ năm 2012 đến nay, trong số 31 cặp vợ chồng kết hôn thì đã có tới 8 trường hợp tảo hôn, 21 cặp sinh con thứ 3.

Nói về nguyên nhân trên, ông Hảng A Sùng - Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) xã Suối Bu cho biết: “Do ảnh hưởng của tập quán kết hôn sớm đã ăn sâu vào nếp sống, nếp nghĩ của người dân, đặc biệt là người Mông. Mặt khác, do người dân chưa hiểu biết về pháp luật, đặc biệt là Luật Hôn nhân và Gia đình dẫn đến tình trạng tảo hôn, sinh con thứ 3 vẫn còn”.

Trước tình trạng sinh con thứ 3 diễn ra theo chiều hướng ngày càng tăng, Huyện ủy Văn Chấn đã chỉ đạo quyết liệt đối với các cơ quan, ban ngành đoàn thể, tuyên truyền, vận động đồng bào hạn chế và giảm dần tình trạng sinh con thứ 3.

Trong đó, vai trò của MTTQ và các đoàn thể được đặc biệt coi trọng, sự vào cuộc mạnh mẽ của các đoàn thể đang góp phần làm thay đổi nhận thức của người dân.

Ông Hà Hữu Thế - Chủ tịch Ủy ban MTTQ huyện Văn Chấn cho biết: “Từ năm 2014, thực hiện kế hoạch của Ủy ban MTTQ tỉnh về tuyên truyền, vận động đồng bào không tảo hôn, không hôn nhân cận huyết thống, không sinh con thứ 3, Ủy ban MTTQ huyện đã tham mưu cho Huyện ủy xây dựng kế hoạch tuyên truyền, vận động với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Đặc biệt, thông qua vai trò của các già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng để vận động đồng bào thực hiện”.

Có thể kể đến như thôn Suối Lóp, xã Suối Giàng có 60 hộ dân, vài năm gần đây không còn trường hợp tảo hôn, sinh con thứ 3 cũng chỉ có một trường hợp.

Ông Hảng A Gia - Bí thư Chi bộ thôn là người có uy tín trong cộng đồng cho biết: “Vận động người dân không sinh con thứ 3 rất khó, nhưng mình biết cách nói, nói đúng, nói có lý thì ai cũng nghe thôi. Nhận thức của nhiều thanh niên trong thôn bây giờ đã đã thay đổi, nhưng lứa tuổi trên 35 rất khó vận động, bởi phong tục, cách nghĩ đã ăn sâu rất khó thay đổi”.

Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, tình trạng tảo hôn, sinh con thứ 3 ở Văn Chấn đã có những chuyển biến tích cực. Đặc biệt, việc phát huy tốt vai trò của các già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng trong công tác tuyên truyền, vận động là một trong những giải pháp quan trọng góp phần thay đổi nhận thức của người dân và giảm tình trạng sinh con thứ 3 trên địa bàn huyện.

Anh Dũng