Theo số liệu thống kê của BHXH Việt Nam, trong 3 tháng đầu năm 2022 số người được giải quyết hưởng BHXH một lần là 208.943 người, tăng 1% so với cùng kỳ năm 2021. Trên địa bàn tỉnh Yên Bái, riêng trong tháng 3/2022 cũng đã có 660 NLĐ được giải quyết hưởng BHXH, lũy kế hết 30/3/2022 toàn tỉnh đã có 1.453 NLĐ.
Như vậy, những NLĐ này khi đến tuổi về hưu sẽ không có lương hưu để bảo đảm cuộc sống và không được cấp thẻ BHYT miễn phí để chăm sóc sức khỏe khi về già. Đây là thực tế rất đáng lo ngại, không chỉ tác động trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài của quốc gia khi mà những năm tới dân số nước ta đang bắt đầu già hóa.
Việc nhận BHXH một lần có thể giải quyết được một số khó khăn trước mắt, nhưng NLĐ lại đánh mất cơ hội hưởng an sinh xã hội khi đến tuổi già, cái tuổi rất dễ bị mắc bệnh, sức khỏe suy yếu không thể lao động. Có nhiều người đã nhận BHXH một lần, sau này lại mong muốn được nộp lại khoản tiền đã nhận, tiếp tục tham gia BHXH cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu nhưng không được vì pháp luật hiện hành không cho phép.
Đành rằng, dịch bệnh Covid-19 hoành hành hơn 2 năm qua, đã gây không ít khó khăn cho NLĐ, dẫn đến một số người đã chọn hưởng BHXH một lần vì cần có một khoản tiền chi tiêu, trang trải cuộc sống. Bên cạnh đó, không ít NLĐ khác lựa chọn nhận vì không hiểu được những lợi ích của việc hưởng lương hưu so với nhận BHXH một lần cũng như tính nhân văn, ưu việt và tính chia sẻ, trách nhiệm cộng đồng của việc tham gia BHXH.
Để làm rõ những thiệt thòi khi nhận BHXH một lần, BHXH Việt Nam đưa ra ví dụ cụ thể: Hết năm 2019 bà Nguyễn Thị B đã tham gia BHXH được 18 năm (từ năm 2002-2019), đến năm 2022 là đủ 55 tuổi 08 tháng. Giả định Bà B thọ 76,3 tuổi không tính đến tác động của các yếu tố tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng lương, lãi suất đầu tư quỹ BHXH thì: Nếu Bà B quyết định nhận BHXH một lần thì có mức hưởng là: (12 năm X 1,5 tháng lương) + (6 năm X 2,0 tháng lương) = 30 tháng lương.
Theo đó, thời gian đóng BHXH đã được tính hưởng BHXH một lần của NLĐ sẽ không được tính thời gian làm cơ sở tính hưởng các chế độ BHXH khác; không còn được Nhà nước bảo hộ về an sinh xã hội; mất cơ hội tham gia BHYT 5 năm liên tục để được hưởng quyền lợi với các dịch vụ y tế cao và thuốc đắt tiền; phải tự chi trả khám chữa bệnh khi ốm đau, tai nạn trong thời gian chờ hưởng BHXH một lần (12 tháng); mất cơ hội hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động hoặc không đủ điều kiện hưởng nhưng mức hưởng thấp do bị trừ thời gian đóng BHXH đã nhận một lần.
Nếu bà B đóng BHXH thêm 02 năm cho đủ 20 năm (đảm bảo điều kiện về số năm tham gia BHXH để được hưởng lương hưu) thì mức hưởng lương hưu bà B nhận được trong khoảng 20 năm là: 20 năm x 12 tháng x 45% = 108 tháng lương. Và ngoài lương hưu lĩnh hằng tháng, bà B còn được hưởng các quyền lợi khác theo quy định của Luật BHXH bao như: được điều chỉnh lương hưu trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế phù hợp với ngân sách Nhà nước và quỹ BHXH; được cấp thẻ BHYT miễn phí với mức hưởng 95% chi phí khám chữa bệnh để chăm sóc sức khỏe (hằng tháng quỹ BHXH đóng bằng 4,5% mức lương hưu); thân nhân được hưởng chế độ tử tuất khi bà B qua đời…
Như vậy, so sánh về trường hợp giả định có mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH thì một NLĐ có đủ 20 năm đóng BHXH (từ năm 2001 - 2020), với mức lương bình quân làm căn cứ đóng bảo hiểm là 4 triệu đồng/tháng sẽ đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc hưởng BHXH một lần trong năm 2022.
Cụ thể, không tính đến tác động của các yếu tố lạm phát, tốc độ tăng tiền lương, tỷ lệ điều chỉnh lương hưu, lãi suất đầu tư quỹ BHXH, thì đối với lao động nam, tính tuổi thọ trung bình là 71 tuổi thì tổng số tiền lương hưu được hưởng từ quỹ BHXH sẽ là 257.306.000 đồng, trong khi hưởng một lần chỉ được 134 triệu đồng; tương tự đối với NLĐ nữ tính theo tuổi thọ trung bình là 76,3 tuổi, tổng số tiền được hưởng từ quỹ BHXH khi hưởng lương hưu là 589.353.000 đồng, trong khi hưởng một lần chỉ được 134 triệu đồng.
Đây chỉ là ví dụ về trường hợp NLĐ đóng BHXH tối thiểu 20 năm để đủ điều kiện hưởng lương hưu, nếu tham gia BHXH nhiều hơn thì mức hưởng sẽ cao hơn, chưa kể đến mức hưởng lương hưu còn được điều chỉnh tăng và khi NLĐ sống càng thọ thì tiền hưởng lương hưu sẽ càng nhiều hơn.
Như vậy, có thể thấy rõ việc NLĐ được hưởng chế độ hưu trí sẽ có nhiều quyền lợi hơn lựa chọn nhận BHXH một lần. Hưởng BHXH một lần đồng nghĩa với việc NLĐ ra khỏi hệ thống BHXH và tự tước đi quyền an sinh cơ bản của bản thân. Trong khi NLĐ hoàn toàn được quyền bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia đóng BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện cho đủ số năm còn lại để đủ điều kiện hưởng lương hưu và được cấp thẻ BHYT trong suốt thời gian hưu để chăm sóc tuổi già.
Ngọc Trúc
.jpg)
