30 năm gian nan nhìn lại

Bảo tàng tỉnh Yên Bái, tiền thân là một đơn vị phòng thuộc Ty Văn hóa Thông tin Hoàng Liên Sơn thành lập vào năm 1978, với nhiệm vụ chính là sưu tầm, bảo quản và trưng bày những hiện vật mang giá trị văn hóa, lịch sử. Khi đó, Phòng Bảo tàng có trụ sở ở Km6 phường Yên Thịnh, thành phố Yên Bái, với năm gian nhà cấp bốn dùng làm nơi làm việc đồng thời cũng là nơi bảo quản hiện vật. Các cán bộ trong đơn vị đã không ngừng cố gắng, nỗ lực hết mình, mặc dù đáp lại nỗ lực đó chỉ là chiếc “kho” im lặng.

Cũng là một sự thiệt thòi lớn với đông đảo người dân Yên Bái, bởi không thể phủ nhận rằng, lịch sử vẫn ẩn hiện đâu đây trong tất bật đời sống thường ngày, mà đôi lúc người ta có nhu cầu nhìn lại để chiêm nghiệm sâu xa hơn về thiên nhiên, con người và quê hương mình. Phòng Bảo tàng khi đó chưa “lộ diện” theo đúng ý nghĩa của nó - giúp người dân tìm hiểu và trân trọng những giá trị văn hoá sâu bền của dân tộc.

Ông Nguyễn Văn Phạn - Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh: “Hiện tượng chảy máu cổ vật còn đang phổ biến, hiện vật quý hiếm còn trôi nổi trên thị trường nhiều, do kinh phí đầu tư cho ngành bảo tàng hạn hẹp, kéo theo cả tình trạng một số cổ vật được phát hiện ra nhưng do một số lý do khách quan mà không đủ điều kiện mang về. Đó cũng là một điều đáng lo ngại đối với những người làm công tác bảo tàng tỉnh thời gian qua.”

Hoạt động “thầm lặng” trong suốt quãng thời gian dài, đến năm 1995, Phòng Bảo tàng có một bước tiến xa hơn là được tách ra thành một đơn vị độc lập, thuộc Sở Văn hoá - Thể thao tỉnh Yên Bái. Và cơ sở cũng được dời ra vị trí mới, cạnh bờ hồ Hào Gia (Km5, Thành phố Yên Bái). Tại đây, ngoài nơi làm việc là gian nhà cấp bốn, Bảo tàng còn có thêm năm gian nhà gỗ và hai gian nhà tre dùng làm nơi trưng bày cổ vật. Hàng năm vào những ngày lễ, tết, kỷ niệm trọng đại của đất nước và địa phương, Bảo tàng tỉnh tổ chức trưng bày, thu hút hàng vạn lượt khách tham gia. Lúc này, niềm tự hào về nét đẹp lịch sử, văn hoá của các dân tộc trong tỉnh mới được gợi lại, phô bày đầy ý nghĩa.

Những khó khăn, trở ngại chưa kịp ôn hoà thì từ năm 2000 đến nay, theo quyết định của tỉnh, đơn vị lại “tay xách nách mang” sang khu nhà cấp bốn (cơ sở của Sở Tài chính cũ, phố Tân Dân I, phường Minh Tân, thành phố Yên Bái). Lại 11 gian nhà cấp bốn, vừa là nơi làm việc, vừa là nơi bảo quản hiện vật và lại … không có phòng trưng bày. Trong khi đó, số hiện vật ngày một tăng lên. Hiện tại, Bảo tàng tỉnh đã có 21.371 hiện vật từ các thời kỳ: tiền sơ sử, phong kiến, cách mạng, giải phóng dân tộc....

Vốn hiện vật của tỉnh tuy ngày một phong phú, ý nghĩa như vậy nhưng kết cục vẫn về “kho” như thuở khai sinh ban đầu. Thỉnh thoảng vào những ngày lễ quan trọng là dịp để những cổ vật được “khoe mình” nhưng lại phải “rồng rắn” ra Trung tâm Hội nghị tỉnh hay về các huyện lỵ xa xôi. Những cuộc “hành quân” của cổ vật vốn đã khó khăn như mang “trứng” nay lại càng mong manh.
 
Hứa hẹn tương lai tươi sáng

Ngày 2 tháng 9 vừa qua, công trình xây dựng Nhà Bảo tàng tỉnh chính thức được khởi công. Với diện tích hơn 6000 m2 tại trung tâm thành phố, tổng mức đầu tư trên 72 tỷ đồng hứa hẹn mang đến cho Yên Bái một bảo tàng khang trang, xứng tầm với những giá trị văn hoá vật thể cũng như phi vật thể của các dân tộc trong tỉnh. “Được trải mình vào dòng chảy của lịch sử, trở về với những giá trị văn hoá truyền thống bằng hiện vật là niềm mong mỏi của người dân chúng tôi” - ông Phạm Đức Vượng, phường Yên Thịnh, thành phố Yên Bái bộc bạch. Đó cũng là điều mong mỏi lớn lao của những người làm trong ngành.

Để chuẩn bị cho việc đón nhận một cơ sở mới bề thế hơn vào năm 2013, lãnh đạo Bảo tàng tỉnh đã có kế hoạch bổ sung nhân lực, kết hợp đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn của cán bộ. Nơi đây sẽ được mở cửa thường xuyên giúp nhân dân khắp mọi nơi, đặc biệt là nhân dân Yên Bái có thể đến tìm hiểu, tham quan, nghiên cứu những giá trị văn hoá không bị thời gian bào mòn. Cũng là một nét đổi thay mới cho một thành phố Yên Bái đang trên đà phát triển.

Nguyễn Tươi