Nói tới Hát Lừu là người dân Trạm Tấu nói tới 2 bản của người dân tộc Thái là bản Hát và bản Lừu. Diện tích tự nhiên của xã hơn 14.000 km2 nhưng đất nông nghiệp chỉ chiếm 35%, khí hậu khắc nghiệt, mùa hè thường gió lào hanh khô, mùa đông thường rét đậm, rét hại. Sản xuất lúa nước chủ yếu làm 2 vụ, nhưng do khí hậu lạnh, lúa cấy cùng thời điểm với vùng thấp nhưng ở Hát Lừu thường chín muộn hơn rất nhiều nên khó làm vụ 3. Vậy nên đến nay, Hát Lừu có 5 thôn với 3.119 nhân khẩu thì tỷ lệ người mù chữ vẫn còn 21,7%, tỷ lệ hộ nghèo còn 36,24%.

Xác định một trong những nguyên nhân dẫn đến đói nghèo ở đây chính là do chưa làm tốt công tác dân số/ kế hoạch hóa gia đình (DS/KHHGĐ). Thường mỗi cặp vợ chồng sinh từ 4 đến 5 con trở lên, có nhiều gia đình sinh tới 8 con, phần lớn những gia đình đông con đều thuộc diện nghèo, con cái không được học hành đến nơi đến chốn.

Từ thực tế đó, trong nhiệm kỳ qua, Đảng bộ xã đã xây dựng nghị quyết chuyên đề về công tác dân số; chỉ đạo thực hiện mục tiêu giảm sinh và tích cực vận động các cặp vợ chồng trẻ không sinh con thứ 3 trở lên; thường xuyên kiện toàn ban chỉ đạo công tác DS/KHHGĐ do Chủ tịch UBND xã làm trưởng ban. Do đó, chính quyền xã có kế hoạch cụ thể về công tác dân số; giao chỉ tiêu giảm sinh cho từng thôn bản và kiểm điểm việc thực hiện nhiệm vụ từng tháng, từng quý trong các cuộc giao ban.

Đảng ủy xã cũng đã xây dựng chương trình phối hợp giữa các ngành và các tổ chức đoàn thể nhân dân thực hiện các hoạt động truyền thông giáo dục thay đổi hành vi về DS/KHHGĐ, tạo dư luận xã hội để tác động đến nhận thức, hành vi của cộng đồng. Các chủ trương, chính sách về công tác dân số đều được triển khai nghiêm túc tới từng chi bộ, từng thôn bản, đồng thời biểu dương những điển hình tốt trên hệ thống loa truyền thanh của xã.

Hàng năm, tổ chức từ 3 đến 4 đợt chiến dịch truyền thông lồng ghép với dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản; tổ chức tư vấn, họp thôn mỗi năm có hàng ngàn lượt người và trung bình mỗi thôn được tổ chức tuyên truyền 4 đến 5 lần. Bên cạnh đó, xã còn thành lập được 4 câu lạc bộ tiền hôn nhân và 5 câu lạc bộ gia đình hạnh phúc. Thông qua hoạt động câu lạc bộ, các thành viên được trao đổi kiến thức, kỹ năng về DS/KHHGĐ và thi đua thực hiện các biện pháp chăm sóc sức khỏe sinh sản/KHHGĐ có hiệu quả.

Cùng với công tác tuyên truyền, xã còn chỉ đạo tổ chức thực hiện việc giảm sinh một cách kiên quyết trên tinh thần phát huy dân chủ, phát huy sức mạnh cộng đồng. Từ năm 2005, đã tổ chức cho 5 thôn bản xây dựng quy ước, hương ước trong đó đưa nội dung thực hiện giảm sinh thành nội dung chính; đăng ký xây dựng mô hình “Xã giảm nhanh từ 50% số người sinh con thứ 3 trở lên”; xây dựng nòng cốt và đã duy trì thôn Lừu 2 ba năm liền không có người sinh con thứ 3; nêu cao vai trò trách nhiệm của mỗi đảng viên...

Năm 2009, Đảng ủy xã đã tiến hành kiểm tra, rà soát số cán bộ, đảng viên vi phạm chính sách DS/KHHGĐ (từ năm 2003-2009 có 3 đảng viên vi phạm, tiến hành xử lý kỷ luật 2 người, tổ chức giáo dục 1 người). Bên cạnh đó là chú ý phát huy vai trò của những già làng, trưởng dòng họ trong việc giáo dục con cháu thực hiện giảm sinh, gương mẫu chuyển đổi nhận thức về giới, xóa bỏ quan niệm trọng nam khinh nữ; đưa ra mục tiêu thi đua giữa 6 dòng họ trong xã; thường xuyên biểu dương những dòng họ tiên tiến như dòng họ Lò, họ Hoàng, họ Mè...

Với những giải pháp chỉ đạo tích cực, xã Hát Lừu đã đạt được kết quả cụ thể: tỷ suất sinh thô năm 2005 là 25,1%, nay giảm xuống còn 23%; tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên giảm từ 2,1% năm 2005 xuống còn 1,89% vào cuối năm 2009; giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên từ 6,6% năm 2005 xuống còn 6,2% năm 2009.

Là xã dẫn đầu toàn huyện về thành tích thực hiện công tác DS/KHHGĐ, kinh tế, xã hội địa phương có chiều hướng phát triển đi lên, đời sống nhân dân được cải thiện, rất nhiều gia đình có xe máy, ti vi, quạt điện, nhiều nhà sàn cột kê to rộng, khang trang, làng bản ngày càng trù phú, các giá trị văn hóa của tộc người Thái được giữ gìn và phát huy.

Tuy nhiên, Đảng bộ xã vẫn nhận thấy còn nhiều hạn chế. Đó là tỷ lệ giảm sinh chậm so với yêu cầu hiện tại; tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên giảm nhưng chưa bền vững; vẫn còn tình trạng nể nang, bao che hoặc tư tưởng “thông cảm” với những trường hợp “sinh con một bề”.

Để tiếp tục nâng cao chất lượng dân số, giữ vững thành tích dẫn đầu phong trào của huyện, Đảng bộ xã Hát Lừu đã đề ra các biện pháp như: tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy, chính quyền và các ngành bám sát mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội. Trong đó, bám sát mục tiêu về công tác dân số; tăng cường kiểm tra, giám sát việc chỉ đạo thực hiện giảm sinh ở cơ sở; nâng cao hơn nữa chất lượng công tác truyền thông DS/KHHGĐ; tập trung tuyên truyền giáo dục cán bộ, đảng viên thực hiện nghiêm Pháp lệnh Dân số và nhấn mạnh việc thi hành Điều 10 sửa đổi của Pháp lệnh Dân số; thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 36 của HĐND tỉnh và Nghị quyết 04 của HĐND huyện Trạm Tấu về tiếp tục đẩy mạnh công tác DS/KHHGĐ giai đoạn 2009 – 2012; mở rộng và nâng cao chất lượng dịch vụ KHHGĐ; duy trì và phát triển mô hình thôn bản không có người sinh con thứ 3; đổi mới phương pháp tuyên truyền vận động nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân, làm cho mỗi người đều có ý thức trách nhiệm với cuộc sống cộng đồng, trách nhiệm với thế hệ trẻ, vì chất lượng nguồn nhân lực; luôn coi công tác DS/KHHGĐ là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của xã, vì một Hát Lừu phát triển bền vững.

Nguyễn Thị Thanh