Anh Phan Ngọc Cảnh ở tổ 34, phường Yên Ninh (TP Yên Bái) là công nhân Công ty cổ phần Sứ kỹ thuật Hoàng Liên Sơn mất việc do sắp xếp lại dây chuyền dôi dư lao động hay chị Nguyễn Thị Thu Hà ở tổ 28a, phường Nguyễn Thái Học (TP Yên Bái) làm ở Trung tâm Giống cây trồng tỉnh do Trung tâm bỏ nhà nuôi cấy mô nên không còn việc làm; chị Nguyễn Thị Kim Quyên, công nhân Công ty cổ phần Khoáng sản Cửu Long Vinashin ở tổ 33, phường Đồng Tâm (TP Yên Bái) do Công ty làm ăn kém hiệu quả mất việc làm, đều có chung một cảm nhận, họ yên tâm hơn khi được hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Cũng như nhiều NLĐTN làm việc ở xa như chị Nguyễn Thị Chiên, nhà ở thị trấn Yên Thế (Lục Yên) làm công nhân ở tỉnh Bình Dương, chị Hoàng Thị Hoài ở thôn Năm Hăn, xã Phù Nham (Văn Chấn)…; chị Trần Thị Mơ, nhà ở xã Lương Thịnh (Trấn Yên) làm công nhân ở thành phố Hồ Chí Minh trở về nhận được khoản tiền trợ cấp thất nghiệp không khỏi xúc động: "Nhờ có chính sách mới này mà những NLĐTN gặp khó khăn như em có thêm một khoản trợ cấp nhỏ để xoay xở tìm việc làm mới ổn định cuộc sống. Em nghĩ, mình cũng là một trong nhiều lao động rất may mắn được hưởng chế độ này mà trước đây nhiều người chưa được hưởng!".       

Có thể nói, BHTN là chính sách mới có tác động trực tiếp đến người lao động, người sử dụng lao động (NSDLĐ) và vấn đề an sinh xã hội. Chính sách BHTN bù đắp một phần thu nhập của người lao động bị mất do thất nghiệp và quan trọng hơn là hỗ trợ NLĐTN được học nghề, tìm việc làm nhanh chóng trở lại thị trường lao động đồng thời còn được hưởng chế độ bảo hiểm y tế. Theo qui định người lao động (NLĐ) tham gia BHTN là công dân Việt Nam có ký kết các loại hợp đồng lao động (HĐLĐ) và hợp đồng làm việc (HĐLV) với NSDLĐ.

NSDLĐ tham gia BHTN là cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân; tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội nghề nghiệp, đơn vị sự nghiệp thuộc tổ chức chính trị, đơn vị sự nghiệp thuộc tổ chức chính trị xã hội và tổ chức xã hội khác; các doanh nghiệp thành lập hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư; hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã thành lập và hoạt động theo Luật Hợp tác xã; hộ kinh doanh cá thể, tổ hợp tác, tổ chức khác và cá nhân có thuê mướn, sử dụng và trả công cho NLĐ; cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài, tổ chức quốc tế hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam có sử dụng lao động là người Việt Nam.

Ông Trần Trọng Giáp - Phó trưởng phòng GTVL và BHTN cho biết: "Người được hưởng BHTN phải đáp ứng đủ các điều kiện như: đã đóng đủ BHTN 12 tháng trở lên trong vòng 24 tháng trước khi bị mất việc làm, hoặc chấm dứt HĐLĐ theo qui định của pháp luật lao động, hoặc chấm dứt HĐLV theo qui định của pháp luật về cán bộ, công chức; đã đăng ký với trung tâm GTVL khi bị mất việc làm; chưa tìm được việc làm sau 15 ngày kể từ ngày đăng ký thất nghiệp".

Cũng theo ông Giáp thì các thủ tục đăng ký thất nghiệp của NLĐTN khá đơn giản: trong thời hạn 7 ngày, kể từ ngày bị mất việc làm hoặc chấm dứt HĐLĐ hoặc HĐLV, người lao động phải trực tiếp đến Trung tâm GTVL tại nơi đang làm việc để đăng ký thất nghiệp. Hồ sơ bao gồm: đơn đề nghị hưởng BHTN, bản sao hợp HĐLĐ hoặc HĐLV đã hết hạn hoặc thỏa thuận chấm dứt có xác nhận của NSDLĐ, kể cả các quyết định điều chuyển... trước khi thất nghiệp về việc đơn phương chấm dứt hợp đồng đúng pháp luật; sổ BHXH đã được cơ quan BHXH trực tiếp quản lý xác nhận xác nhận hoàn tất hồ sơ gửi đến nơi đăng ký thất nghiệp trong vòng 15 ngày kể từ khi đăng ký. Tiếp đó, Trung tâm GTVL tiếp nhận thẩm định hồ sơ, trình Sở Lao động - Thương binh và Xã hội ra quyết định để Bảo hiểm xã hội tỉnh chi trả trợ cấp thất nghiệp cho người lao động trong vòng 15 ngày kể từ ngày nhận hồ sơ. Như vậy, trợ cấp thất nghiệp sẽ được giải quyết trong vòng một tháng kể từ ngày đăng ký thất nghiệp.

Qua ông Tạ Đức Minh - Giám đốc Trung tâm GTVL: "Hiện nay, Yên Bái đang có 274 doanh nghiệp với 15.142 lao động tham gia BHTN. Từ 1/1/2010 đến nay, Trung tâm đang giải quyết trợ cấp BHTN cho tổng số 91 NLĐTN, trong đó có 29 tham gia BHTN trên địa bàn tỉnh Yên Bái và 62 NLĐTN đi lao động tại các tỉnh khác chuyển hưởng trợ cấp về tỉnh. Những NLĐTN này đều được hưởng chế độ trợ cấp 3 tháng với tổng số tiền được giải quyết trên 123 triệu đồng. Đồng thời, Trung tâm cũng đã tiến hành tư vấn giới thiệu việc làm cho 76 NLĐTN".

Nhưng cũng qua những người trực tiếp làm chế độ BHTN cho NLĐTN tại Trung tâm trao đổi thì hiện nay việc thực hiện chế độ này gặp khó khăn. Theo qui định trong thời gian mất việc 7 ngày NLĐTN phải đăng ký thất nghiệp, còn 7 ngày tiếp theo làm các thủ tục chấm dứt hợp đồng lao động và nhận quyết định nghỉ việc từ NSDLĐ để nộp làm chế độ. Nhưng hiện nay NLĐ đăng ký thất nghiệp đúng thời gian, song việc hoàn thiện hồ sơ trong vòng 15 ngày không kịp do NSDLĐ chưa ký quyết định nghỉ việc, chấm dứt HĐLĐ hoàn thiện thủ tục đúng thời gian, gây thiệt thòi cho NLĐ. Bên cạnh đó vẫn còn không ít nơi NSDLĐ đã thu BHTN của NLĐ nhưng không nộp cho Bảo hiểm xã hội nên khi thất nghiệp khi mất việc, họ mất luôn cả quyền lợi.

Vấn đề đáng quan tâm hiện nay là Yên Bái vẫn đang còn rất nhiều NSDLĐ nằm trong đối tượng chưa tham gia BHTN. Do vậy, bên cạnh trách nhiệm của Bảo hiểm xã hội là phối hợp chặt chẽ với cơ quan chuyên trách của Sở Lao động - Thương binh và xã hội là Trung tâm GTVL tỉnh Yên Bái xử lý nghiêm những NSDLĐ vi phạm làm thủ tục chậm cho NLĐTN thì việc tuyên truyền vận động NSDLĐ tham gia BHTN, cũng như xử lý nếu không tham gia thực hiện theo Luật Bảo hiểm xã hội để đảm bảo quyền lợi cho người lao động là hết sức cần thiết.

Minh Đức