Luật Lao động quy định: người lao động hoạt động trong các doanh nghiệp sau 3 tháng sẽ được tham gia đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) và hưởng các chế độ theo đúng chức năng nhiệm vụ quy định. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn khoảng gần 10.000 lao động của 670 doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh chưa tham gia BHXH cho người lao động.

Theo báo cáo của Thanh tra Sở Lao động, Thương binh và Xã hội trong tháng 9 qua, mặc dù mới chỉ thanh tra 14 đơn vị có 422 người lao động phải tham gia BHXH bắt buộc, mới chỉ có 289 người được tham gia còn 133 người không được tham gia. Điển hình như: Công ty cổ phần Khai thác vật liệu xây dựng (Văn Yên) 35 người; Công ty cổ phần Thành Lâm 16 người, Công ty TNHH Thành Thu-Bảo tín 22 người... Thực tế một số doanh nghiệp cố tình ký hợp đồng lao động dưới 3 tháng để trốn tránh và chỉ tham gia BHXH cho cán bộ văn phòng, còn công nhân trực tiếp sản xuất, lao động thì không được tham gia...

Theo số liệu của BHXH tỉnh, mặc dù số lượng đối tượng tham gia BHXH năm sau đều cao hơn năm trước, nhưng so với số lượng doanh nghiệp và lao động ngoài quốc doanh hiện có trên địa bàn tỉnh tham gia BHXH, BHYT thì còn quá khiêm tốn, nhất là các công ty tư nhân, công ty cổ phần. Tính đến hết tháng 10/2010, tổng số doanh nghiệp ngoài quốc doanh trên địa bàn tỉnh tham gia BHXH, BHYT bắt buộc mới được 378/1.048 doanh nghiệp. Khi được hỏi lý do doanh nghiệp không tham gia BHXH cho người lao động thì đa phần các chủ doanh nghiệp đều cho rằng người lao động không gắn bó lâu dài, có khi đóng bảo hiểm rồi mà họ vẫn bỏ, rồi bản thân người lao động không muốn tham gia, họ muốn trả trực tiếp vào lương...

Ông Nguyễn Ngọc Linh, chủ doanh nghiệp Linh Tuyết, thôn 8, xã Hợp Minh (thành phố Yên Bái) cho biết: “Doanh nghiệp chuyên kinh doanh hàng công nghệ phẩm, sử dụng trên 30 lao động nhưng chúng tôi chỉ đóng BHXH cho khoảng 60% lao động, số lao động còn lại không muốn tham gia BHXH mà muốn doanh nghiệp trả vào lương cho họ”. Dù đưa ra rất nhiều lý do nhưng bản chất của tình trạng này là các chủ doanh nghiệp chỉ lo ảnh hưởng đến lợi nhuận của mình. Bên cạnh đó, có nhiều doanh nghiệp đăng ký tham gia BHXH cho người lao động, hàng tháng họ vẫn trích nộp tiền BHXH nhưng lại bị doanh nghiệp chiếm dụng không nộp cho cơ quan BHXH, dẫn đến việc người lao động không được giải quyết chế độ theo Luật BHXH.

Không chỉ “trốn” đăng ký tham gia BHXH cho người lao động, hiện nay tình trạng doanh nghiệp tuy đã đăng ký tham gia nhưng lại nợ đọng kéo dài, khiến người lao động bị thiệt thòi Công ty Vật tư tổng hợp Vinashin lâm vào tình trạng khiếu kiện kéo dài nhiều năm chỉ vì đơn vị này nợ số lượng tiền BHXH quá lớn (4,7 tỷ đồng) khiến hàng trăm công nhân của Công ty không được hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, mất sức... và còn rất nhiều doanh nghiệp nợ lớn gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động như: Lâm trường Lục Yên nợ 1 tỷ 700 triệu đồng, Công ty cổ phần Xây dựng số 2 nợ 855 triệu đồng, Công ty cổ phần Xây dựng giao thông nợ 418 triệu đồng...

Trao đổi với chúng tôi ông Cao Ngọc Khánh - Trưởng phòng Tiền lương và BHXH thuộc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết: Hiện nay, đa phần các doanh nghiệp mới thành lập có quy mô vừa và nhỏ, bình quân 25,5 lao động/doanh nghiệp, có doanh nghiệp chỉ có 2 người; doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn về vốn; ý thức của người sử dụng lao động và người lao động chưa cao... dẫn đến tỷ lệ tham gia BHXH đạt thấp.

Vừa qua Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Nghị định số 86/2010/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực BHXH có hiệu lực thi hành từ ngày 1/10/2010, thay thế cho Nghị định số 135 ngày 16/8/2007. Nghị định 86 đã nâng mức xử phạt tối đa trong lĩnh vực BHXH từ 20 triệu đồng lên 30 triệu đồng. Tuy nhiên, ngành chức năng vẫn chưa xử phạt theo Nghị định số 86/2010/NĐ-CP mà mới chỉ dừng lại ở kiểm tra, nhắc nhở. Bên cạnh đó, sự phối hợp liên ngành để kiểm tra các đơn vị ngoài quốc doanh thuộc địa bàn quản lý của huyện, thị, thành phố chưa thường xuyên. Vì vậy, tác động chưa cụ thể đến đơn vị sử dụng lao động trong việc chấp hành tham gia BHXH, BHYT.

Có thể nói, để việc thực hiện chính sách BHXH cho người lao động được tốt hơn, ngành BHXH cần phối hợp với các sở, ban, ngành có liên quan tăng cường công tác thông tin tuyên truyền Bộ luật Lao động, Luật BHXH, chính sách BHYT để các cấp, các ngành và mọi người lao động, nhất là người lao động trong các doanh nghiệp ngoài quốc doanh nắm rõ. Cần tăng cường kiểm tra, yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện ký kết hợp đồng lao động theo quy định của Bộ luật Lao động; giám sát việc ký hợp đồng lao động, xác định thang bảng lương của các doanh nghiệp đúng, đủ để căn cứ đóng BHXH, BHYT theo đúng quy định. Các cơ quan chức năng cần mạnh tay xử phạt các doanh nghiệp vi phạm Nghị định 86/2010/NĐ-CP để đảm bảo quyền được hưởng về chế độ BHXH, BHYT cho người lao động.

Các cơ quan quản lý về lao động, công đoàn và BHXH thường xuyên phối hợp tổ chức tập huấn hoặc diễn đàn tìm hiểu về Bộ luật Lao động, Luật BHXH và BHYT cho chủ sử dụng và người lao động nhằm nâng cao ý thức chấp hành chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về thực hiện quyền lợi cho người lao động.

     H.D