Sự chiếm cứ của địch cùng với ý đồ chiến thuật "lấy chiến tranh nuôi chiến tranh" đã khiến cho đời sống của người dân Yên Bái gặp khó khăn, hoạt động sản xuất bị đình đốn.

Sau Chiến dịch Tây Bắc 1952, Yên Bái trở thành vùng giải phóng. Để cải thiện đời sống của nhân dân và xây dựng tiềm lực phục vụ kháng chiến, Yên Bái đã hỗ trợ nhân dân trên 100 tấn thóc giống, gần 400 con trâu, 14.000 công cụ các loại cùng nhiều hàng hoá thiết yếu khác. Nhờ vậy, năm 1953, Yên Bái đã cấy trên 18.000 ha lúa (tăng khoảng 10.000 ha so với năm 1951).

Đặc biệt, trước đây chủ yếu cấy 1 vụ thì nay diện tích lúa xuân đã tăng gần 4.000 ha. Năm 1953, toàn tỉnh đã thu nộp gần 8.100 tấn thóc (tăng gấp 2,5 lần so với năm 1951). Bên cạnh những giải pháp phát triển sản xuất, Yên Bái đã thực hiện tốt chính sách giảm tô, thoái tức và thực hiện các chính sách đối với ruộng công nên không chỉ mang lại niềm vui cho dân cày mà những người đang làm nhiệm vụ nơi chiến tuyến cũng được động viên về tinh thần để hăng hái chiến đấu.

Từ cuối năm 1953 trở đi, cuộc kháng chiến chống Pháp bước vào giai đoạn quyết liệt trên khắp các chiến trường ở vùng Tây Bắc, Thượng Lào… và Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ nhằm đánh bại những nỗ lực của quân Pháp ở Đông Dương. Yên Bái lúc này với vai trò của một hậu phương lớn nên vừa đẩy mạnh thi đua sản xuất chi viện cho chiến trường vừa được Trung ương giao nhiệm vụ tiếp tục hoàn thành mở đường đi từ Hiên (Tuyên Quang) qua Ba Khe (Văn Chấn) nối với đường 41 của tỉnh Sơn La.

Toàn cảnh đồn Nghĩa Lộ bị san phẳng trong Chiến dịch Tây Bắc (1952).

Với kinh nghiệm, phương pháp vận động quần chúng tham gia các phong trào cách mạng phục vụ kháng chiến từ những năm trước, chỉ trong trong vòng 3 tháng - từ tháng 8 đến tháng 11 năm 1953, các địa phương trong tỉnh đã huy động hàng chục nghìn dân công sửa chữa và làm mới gần 200 km đường bảo đảm lưu thông nối căn cứ Việt Bắc với Tây Bắc. Cuối năm 1953, địch tập trung đánh phá ác liệt các tuyến đường chiến lược qua địa bàn tỉnh.

Riêng đường 13 từ Yên Bái đến giáp Sơn La, máy bay địch thả xuống gần 12.000 quả bom các loại, trong đó có trên 500 quả bom nổ chậm. Các trọng điểm đánh phá ác liệt nhất là bến Âu Lâu, đèo Lũng Lô. Hầu như hơn 200 ngày đêm kể từ cuối năm 1953 đến khi kết thúc chiến dịch Điện Biên Phủ, trên dọc tuyến đường này hầu như không có ngày nào ngớt tiếng bom. Dẫu vậy, bộ đội và dân công Yên Bái khắc phục mọi khó khăn, rà phá bom, mìn, san lấp hố bom, sửa chữa cầu, phà… bảo đảm giao thông, vận chuyển hàng ngàn tấn lương thực, thực phẩm và vũ khí ra mặt trận.

Riêng thời điểm bước vào Chiến dịch Điện Biên Phủ, Yên Bái đã động viên và huy động 31.652 dân công với 1.650.740 ngày công, 2.700 công thuyền, 650 công xe thồ phục vụ tiền tuyến. Đồng thời, tỉnh còn cung cấp cho mặt trận Điện Biên Phủ gần 2.000 tấn gạo, 1.200 con trâu, bò, gần 500 con lợn và hàng chục tấn rau xanh. Bến phà Âu Lâu trước đây chỉ có thể bố trí cho từ 30 đến 40 xe vận tải đi qua mỗi đêm và mỗi chuyến phải cơ động trong vòng khoảng 30 phút. Do yêu cầu cấp bách vì mục tiêu "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng" nên ta đã có nhiều sáng kiến rút ngắn mỗi chuyến qua sông chỉ còn 15 phút. Có những đêm cao điểm, bến phà này đã đưa được gần 100 xe qua sông an toàn.

Với những đóng góp về sức người, sức của và tinh thần quả cảm, nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái vinh dự, tự hào là một hậu phương lớn góp phần quan trọng làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu" chấm dứt hơn 80 năm đô hộ của thực dân Pháp trên đất nước Việt Nam, đồng thời cổ vũ tinh thần của các nước thuộc địa trên thế giới đứng lên giải phóng dân tộc.

H.N