Luật Khoa học và Công nghệ (KHCN) được kỳ họp 7, Quốc hội khoá 10 thông qua ngày 9/6/2000 (8 chương, 59 điều) đã tạo cơ sở pháp lý, môi trường quan trọng cho hoạt động KHCN ở nước ta. Sau 12 năm thực hiện, Luật KHCN đã cho thấy hiệu quả, đóng góp của KHCN vào mọi mặt của đời sống, xã hội, tạo những bước nhảy và thành tựu trong phát triển kinh tế, xã hội, thu hút và phát huy trí tuệ Việt Nam và một phần của nước ngoài vào phát triển KHCN, tạo động lực, năng lực mới cho phát triển sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá (CNH, HĐH) đất nước.

Tuy nhiên, trước đòi hỏi của sự phát triển, những yêu cầu của đổi mới KHCN trong hội nhập... thì một số nội dung của Luật bộc lộ sự không tương thích, thậm chí gây tắc nghẽn trong hoạt động KHCN.... (nhất là về cơ chế tài chính cho KHCN, cơ chế quản lý hoạt động KHCN, về thu hút "chất xám", trí tuệ của các nhà khoa học cho nghiên cứu và phát triển KHCN...) nên cần thiết phải sửa đổi bổ sung đối với Luật KHCN.

Luật KHCN (sửa đổi) được kỳ họp thứ 5, Quốc hội khoá 13 thông qua tháng 6/2013 gồm 11 chương, 81 điều. Đây là bước tiến quan trọng về cơ sở pháp lý mới cho hoạt động KHCN trong nước và tạo sức hút "chất xám" nước ngoài vào Việt Nam. Luật được triển khai thực hiện sẽ tạo môi trường thuận lợi mới về pháp lý và điều kiện cho hoạt động KHCN và các tổ chức hoạt động KHCN ở trung ương cũng như địa phương, trong đó có Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Yên Bái (LHH tỉnh).

Luật KHCN (sửa đổi) được đổi mới nhiều về nội dung và hình thức thể hiện. Trong đó được quan tâm đáng kể là vấn đề tài chính và quản lý tài chính trong hoạt động KHCN; cơ chế quản lý KHCN; huy động nguồn lực tài chính trong xã hội, thu hút chất xám cho KHCN; hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội của tổ chức và người làm công tác KHCN, đây cũng là nhiệm vụ cốt lõi của Liên hiệp Các hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (LHHVN) và các địa phương.

Các nhiệm vụ KHCN sử dụng ngân sách Nhà nước được thực hiện theo cơ chế khoán chi và được cấp thông qua các quỹ trong lĩnh vực KHCN (Luật KHCN sửa đổi điều 54, khoản 5). Những nội dung mới của Luật sẽ giúp tháo gỡ ách tắc, thổi luồng sinh khí mới, có sức mạnh và trong lành hơn cho phát triển KHCN nước nhà cho hiện tại và tương lai. Luật KHCN (sửa đổi), cũng đã dành sự quan tâm khuyến khích thu hút trí thức KHCN trong nghiên cứu khoa học và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật (KHKT) vào sản xuất và đời sống, tạo động lực quan trọng cho phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.

Luật KHCN (sửa đổi) được triển khai cùng với việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 27- NQ/TW ngày 6/8/2008 của Ban chấp hành Trung ương Đảng về "Xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước"; tiếp nối thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trị (khoá X) và Chương trình hành động số 19-CT/TU ngày 2/12/2011 của Tỉnh uỷ Yên Bái về triển khai Chỉ thị 42-CT/TW về "Tiếp tục đổi mới nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của LHHVN trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước", sẽ thúc đẩy hơn nữa hoạt động nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật mới vào đời sống sản xuất của LHH tỉnh tại địa phương.

LHH tỉnh là tổ chức chính trị xã hội của trí thức Yên Bái, tập hợp đoàn kết, động viên trí thức trong và ngoài tỉnh phát huy trí tuệ, sáng tạo trong nghiên cứu ứng dụng tiến bộ KHKT góp phần vào phát triển kinh tế, xã hội của địa phương. Cùng với thực hiện chức năng tư vấn phản biện giám định xã hội, thời gian qua, LHH tỉnh đã rất chú trọng phổ biến ứng dụng tiến bộ KHKT vào sản xuất và đời sống của địa phương và đã thu được những kết quả rất đáng khích lệ.

LHH tỉnh đã phối hợp với tổ chức phi chính phủ - Trung tâm Phát triển nông thôn bền vững (SRD) và tổ chức CARE quốc tế tại Việt Nam thực hiện Dự án sinh kế và Dự án chống rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu tại hai xã nghèo: Nậm Búng, Gia Hội (huyện Văn Chấn) với trị giá triển khai trên 3,6 tỷ đồng. Dự án được tiếp tục triển khai Fa II năm 2013 - 2014 tại huyện Văn Chấn trị giá gần 4 tỷ đồng.

LHH còn phối hợp với Trung tâm Cơ điện và ngành nghề nông thôn Việt Nam (CAERI) nghiên cứu ứng dụng thành công bơm xoắn ốc (không dùng nhiên liệu) đưa nước lên cao tưới cây trồng cho hộ dân vùng khó khăn với 40 chiếc đã được lắp đặt, trị giá gần 1 tỷ đồng. Dự án cũng đã được nhân rộng triển khai sang tỉnh Tuyên Quang và tỉnh Hà Giang.

Trung tâm Phát triển KHCN và chăm sóc sức khoẻ cộng đồng Yên Bái là tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận thuộc LHH tỉnh, đã tham gia một số mạng lưới dân sự ngoài tỉnh và quốc tế như: mạng lưới an ninh lương thực và giảm nghèo (CIFPEN); tổ chức xã hội khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam và sự phát triển cộng đồng bền vững (NOTHNET); kết nối với Quỹ tài trợ cộng đồng châu Âu (EC) tại Việt Nam và Đại sứ quán Phần Lan hỗ trợ nâng cao năng lực người dân trong xoá đói giảm nghèo và ứng phó với biến đổi khí hậu tại 4 xã: Nậm Khắt, Mồ Dề, Púng Luông và La Pán Tẩn (huyện Mù Cang Chải) với trị giá dự án triển khai trên 4 tỷ đồng (thực hiện năm 2013-2015).

Nhiều tổ chức hội thành viên trực thuộc LHH tỉnh đã năng động trong thực hiện nghiên cứu khoa học và ứng dụng tiến bộ KHKT vào phục vụ công tác chuyên môn như: các tổ chức hội thuộc ngành y tế, giáo dục, xây dựng, giao thông - vận tải, Chi hội Văn hoá dân gian, Hội Khoa học Lịch sử, Hội Sinh vật cảnh, Hội Địa chất - khoáng sản Yên Bái..., đã mang lại lợi ích thiết thức về kinh tế, xã hội và nhân văn.

Thực hiện quyết định của Thủ tướng Chính phủ, đến nay, LHH tỉnh Yên Bái đã tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức thành công 5 hội thi sáng tạo kỹ thuật cấp tỉnh (2 năm 1 lần) và 8 cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng toàn quốc tại Yên Bái (1 lần/1 năm) đã gặt hái được nhiều thành công với trên 150 giải thứ hạng. Trong đó, có giải đặc biệt, giải nhất của các giải pháp kỹ thuật của cuộc thi sáng tạo kỹ thuật thanh thiếu niên nhi đồng toàn quốc được đưa dự thi khu vực quốc tế.

Hiện nay, LHH tỉnh đang triển khai Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Yên Bái lần thứ 6 và cuộc thi sáng tạo kỹ thuật lứa tuổi thanh thiếu niên nhi đồng toàn quốc lần thứ 9, với thí sinh có giải pháp kỹ thuật được chọn vào đối tượng tuyển dự Hội thi sáng tạo KHKT quốc tế, đã tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ được tuyển thẳng vào đại học, nếu chưa tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ được bảo lưu sau khi tốt nghiệp THPT (Thông tư số 03/2013/TTBGĐT ngày 20/2/2013 của Bộ Giáo dục và Đào tạo).

Có thể nói, hoạt động sáng tạo, kỹ thuật của các tổ chức thành viên và hội viên của LHH tỉnh phong phú, đa dạng, đa lĩnh vực, thu hút nhiều thành phần đối tượng tham gia. Đây là một trong những cách làm quan trọng của LHH tỉnh trong việc cụ thể hoá, đưa nghị quyết của Đảng, chính sách của Nhà nước vào cuộc sống, trong thu hút động viên trí thức, huy động chất xám, thiết thực góp phần phát triển kinh tế, xã hội của Yên Bái, tạo giá trị nhiều tỷ đồng/năm trong sản xuất và đời sống ở địa phương. LHH tỉnh tiếp tục phát huy tốt hơn nữa hoạt động nghiên cứu sáng tạo kỹ thuật trong hội viên và quần chúng nhân dân, xứng đáng là ngôi nhà chung, là nơi hội tụ của trí thức và trí tuệ của tỉnh, đóng góp cho sự phát triển của quê hương Yên Bái.

Hoàng Thương Lượng - Ủy viên Hội đồng Trung ương Liên hiệp Hội Việt Nam, Chủ tịch Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật tỉnh Yên Bái