Chỉ với khoảnh đất rộng 2m2 ở độ cao 2.000m, người Mông Mù Cang Chải cũng be bờ trồng lúa nước, tạo thành những dải ruộng bậc thang cao vút hòa trong mây núi bốn mùa. Càng đi sâu tìm hiểu về ruộng bậc thang ở Mù Cang Chải cũng càng hiểu sâu sắc thêm về một nền văn minh khởi phát cách nay khoảng 2.000 năm. Vào mùa lúa chín, nếu ở vùng thấp có những ruộng vàng trải rộng tầm mắt thì trên vùng cao Mù Cang Chải cũng ngút tầm mắt những đồi vàng ruộng bậc thang lên trời sai bông, trĩu hạt. Ruộng bậc thang được coi là kỳ quan, kiệt tác nghệ thuật của người Mông. Vì ít ruộng nước, người Mông Mù Cang Chải bắt những triền núi cheo leo phải nhả vàng. Những triền ruộng bậc thang làm say lòng bao nhà nhiếp ảnh, còn du khách không thể không cảm phục sức sáng tạo và ý chí vươn lên, khát vọng chinh phục thiên nhiên của đồng bào Mông nơi đây. Cũng từ chuyện nương, chuyện rẫy và ruộng bậc thang còn ẩn chứa bao tập tục hay để chúng ta tìm hiểu, để chúng ta khám phá.

Đi và đến nhiều nơi ở Mù Cang Chải nhưng ai cũng phải thừa nhận, ruộng bậc thang ở các xã: La Pán Tẩn, Chế Cu Nha, Dế Xu Phình là đẹp nhất. Người dân ở vùng đất này là chủ thể sáng tạo và gìn giữ những giá trị văn hóa bản địa độc đáo. Đến nơi đây, bạn không chỉ được tận mắt ngắm nhìn những thửa ruộng bậc thang - một di sản văn hóa quốc gia mà còn hiểu thêm các giá trị văn hóa truyền thống và cuộc sống đời thường của người Mông.

Khi hoa mận nở trắng nương, hoa đào, hoa tớ dảy rực hồng lưng núi là lúc người Mông chuẩn bị đón xuân về. Tới các bản làng của người Mông, bước chân vào mỗi ngôi nhà lợp bằng pơmu bổ dọc, bạn sẽ cảm nhận không khí xuân ùa vào từng ngõ ngách. Các đồ vật từ cái bàn, cái ghế đến cái cuốc, xẻng… đều được dán giấy đỏ với quan niệm con người được ăn tết thì đồ vật cũng được ăn tết theo... Và còn nhiều tập tục khác đậm chất nhân văn như thế. Rồi du khách sẽ say theo tiếng khèn xuân gọi bạn tình của các chàng trai, hòa cùng cuộc vui ném pao với các thiếu nữ dập dìu váy áo mới hay đánh quay với các trai tài tụ hội... Tất cả những âm sắc ngày xuân ấy chắc sẽ để lại ấn tượng khó phai về một vùng đất.

Vãn cảnh Mù Cang Chải xuân này, ngắm những bản làng quanh năm mây phủ bên những sườn non, bạn tận mắt được ngắm hoa tớ dảy - loài đào rừng hoa có năm cánh hồng với nhụy dài đỏ nở thành từng chùm, đẹp mộc mạc mà đậm đà như tình đất, tình người vùng cao. Bạn sẽ được nghe kể về Đội Du kích Khau Phạ năm xưa một lòng một dạ theo cách mạng, dũng cảm chống thực dân xâm lược. Chính các chàng trai, cô gái du kích người Mông năm xưa đã ghi dấu ấn vẻ vang một thời chống Pháp, để có một huyện anh hùng nơi vùng cao này. Một Mù Cang Chải kiên cường trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ hay các hoạt động sản xuất, săn bắn, phương pháp làm nghề thủ công truyền thống… đều được tái hiện.

Đặc biệt, du khách được nghe các làn điệu hát giao duyên, xem lễ hội Gầu tào, múa khèn, thổi sáo, thổi lá, khèn môi, đánh quay… rất độc đáo do chính người Mông trình diễn. Bên cạnh đó còn được tìm hiểu về các hoạt động sản xuất, hái lượm, văn nghệ dân gian, phong tục tập quán, lễ hội, tín ngưỡng; đắm mình trong không khí, cuộc sống nơi những làng, bản và trở thành người nông dân làm ruộng bậc thang, cày, bừa, cấy, hái, tạo đồ trang sức, dệt lanh… rồi tham quan, ăn, ngủ trong bản, tập hát, múa khèn… Đến với di tích danh thắng quốc gia ruộng bậc thang để hiểu thêm về đất và người nơi đây, mỗi chúng ta thêm yêu quê hương, đất nước và tự hào với truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc.

Trên miền sơn cước này còn có những cảnh đẹp mê hồn. Cách trung tâm huyện không xa có Thác Mơ - thác nước quanh năm nước tung bọt trắng. Khi muốn thư giãn, bạn chỉ cần chuẩn bị chút mồi câu, xuôi theo con suối Khao Mang tìm chốn thả câu, bạn sẽ gặp những người dân quăng chài bắt cá. Rồi ít phút sau, bắt đầu nổi lửa ven suối thì chuyến píc-níc đầu xuân của bạn thêm phần thú vị khi tất cả ngồi quanh lửa ấm để cùng thưởng thức hương vị cá suối nướng thơm, ngọt.

Nếu muốn biết về một vùng rừng đa dạng sinh học, du khách hãy đến với rừng Chế Tạo ở xã Chế Tạo. Đây là các khu rừng nằm ở phía nam dãy Hoàng Liên Sơn; khu vực quan trọng trong bảo tồn hệ thực vật ở Việt Nam. Nơi này với những cánh rừng nguyên sinh đại thụ có tới 11 loài thực vật đặc hữu quan trọng mà một số nơi đã bị tiệt chủng cần được bảo tồn. Rừng Chế Tạo còn là nơi có quần thể vượn đen tuyền lớn nhất Việt Nam, được các nhà khoa học khẳng định là khu vực ưu tiên cao nhất cho việc bảo tồn thú ở nước ta và bảo tồn linh trưởng thế giới. Không những thế, đây còn là vùng chim đặc hữu bậc hai ở khu vực Bắc Lào và Phan-xi-păng. Vùng này có nhiều loài đang sinh sống đã bị đe dọa toàn cầu như: chim niệc cổ hung, chim chích đớp ruồi mỏ rộng, chim khướu mỏ cong…

Ruộng bậc thang cùng những cảnh sắc và văn hóa riêng có của người Mông vẫn tiềm ẩn bao điều mới lạ, cuốn hút du khách phương xa một lần đến với Mù Cang Chải xuân này.

Đào Minh