Vào đời các Vua Hùng trị vì đất nước có một nàng công chúa tên gọi là Minh Đạt được vua cha cắt cử trông coi vùng Trôi Thuỷ là sông Chảy ngày nay để dạy nhân dân khai khẩn đất hoang, trồng lúa dệt vải để hình thành nên Châu thu, Châu vật, Phủ Bình trù phú.

Khi bà mất, nhớ ơn đến công lao to lớn của bà nên nhân dân đã lập đền thờ phụng ngay trên ngọn thác tại xã Đạo ngạn nay là thị trấn Thác Bà. Hàng năm công chúa thường hiển linh tạo phúc giúp nhân dân vượt thác, vượt ghềnh giao lưu buôn bán làm cho gió thuận mưa hoà, mùa màng tốt tươi.

Truyền thuyết còn kể lại rằng dưới thời nhà Trần, tướng quân Chiêu Vân Vương Trần Nhật Duật trong một lần xuất quân đánh quân xâm lược, khi qua đền ông và nghĩa quân đã vào đền kính bái và được thánh mẫu giúp đỡ đã dẹp yên giặc thù. Khi đoàn quân thắng trận trở về tướng quân Chiêu Vân Vương đã ban tặng Mỹ tự thác Bà tối linh từ. Dưới thời vua Lê và thời Nguyễn đã có 6 sắc phong cho đền.

Từ đó  trở thành thông lệ cứ đến ngày mùng 9 tháng Giêng, ngày rằm tháng 4, ngày 17 tháng 7 và rằm tháng Chạp hàng năm là ngày Lễ chi ân Thánh Mẫu. Trong đó ngày mùng 9 tháng Giêng là ngày lễ hội chính để trăm họ tụ họp, mở hội rước mẫu  dâng lên thánh mẫu lễ vật hoa tươi, trái ngọt, chè kho và rước cá để tỏ lòng tôn kính và cầu thánh mẫu phù hộ độ trì cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, nhà nhà no đủ.

Đến với lễ hội đền mẫu Thác Bà du khách được tham gia vào các  trò chơi mang đậm bản sắc dân tộc như kéo co, ném còn, chọi gà, cầu lông, bóng chuyền, cờ tướng và giao lưu văn hóa văn nghệ với chủ đề ca ngợi Đảng quang vinh Bác Hồ vĩ đại. Những ngày này đến với huyện Yên Bình du khách còn được tham gia vào rất nhiều lễ hội văn hóa khác như Lễ hội Đình Khả lĩnh xã Đại Minh, Đình Phúc Hòa xã Hán Đà...

Thanh Nga - Đức Thành