Trâu tham gia thi đấu có nhiều giống được mua từ nhiều nơi, thể trạng to khỏe, thể lực tốt, huấn luyện kỹ càng khiến cho các trận đấu luôn sôi nổi, hấp dẫn. Lượng khách về tham quan Hội chọi trâu cũng ngày một đông lên.

Đặc biệt, do có quốc lộ 70 đi qua nên nhiều khách nước ngoài trên đường du lịch lên Lào Cai đã được các đơn vị kinh doanh du lịch giới thiệu kết hợp tham quan Hội chọi trâu Lục Yên trong chuyến lữ hành. Sau mấy năm mở hội chọi trâu, hoạt động lễ hội đã đi vào ổn định, UBND huyện Lục Yên đã mạnh dạn xã hội hóa hoạt động tổ chức thông qua việc mời các doanh nghiệp trên địa bàn cùng tham gia nhằm kích thích các nguồn lực hợp sức vào phát triển du lịch.

Một quyết định mang tính đột phá là thể lệ tham gia Hội chọi trâu năm nay đã quy định không mổ trâu giành chức vô địch để làm lễ cúng tế như trước đây cũng như không khuyến khích mổ trâu chọi. Có thể nói, quyết định này được nhân dân rất hoan nghênh vì nó đã thể hiện đúng một trong những mục tiêu hàng đầu của hội chọi trâu động viên nhân dân bảo tồn nguồn gen qúy giống trâu ngố của Lục Yên.

Một chủ trâu dự giải vừa qua cho biết, ông đã từng tham gia nhiều hội chọi trâu ở miền Bắc và thấy một việc làm rất phản cảm là sau khi kết thúc lễ hội cả trâu thắng cuộc, thua cuộc đều bị giết thịt để bán ngay xung quanh các sới chọi. Một con trâu đã phải công phu tìm kiếm khắp nơi mới mua được và phải dùng bao nhiêu tâm huyết gắn bó chăm sóc, huấn luyện từng li từng tí mới thành một con trâu chọi mà chủ trâu rất yêu quý thì cớ gì lại đành lòng giết nó. Có nhiều người lại nói rằng, hình như những con trâu chọi xong biết sẽ bị mổ, chúng đều có một linh tính nào đó khiến nó đang hăng trở nên buồn bã nên ai mà mổ nó thì quả là rất tàn nhẫn.

Nhiều khán giả là người địa phương thừa nhận, tuy mới tổ chức được mấy năm nhưng Hội chọi trâu Lục Yên thực sự đã là tác nhân quan trọng cho việc bảo tồn giống trâu qúy. Bởi lẽ, hầu hết trâu tham gia chọi ở Lục Yên mùa giải trước thì giải sau lại xuất hiện. Nhiều con sau khi đấu ở Lục Yên vẫn được đưa đi đấu ở nơi khác.

Kết thúc thi đấu, trâu chọi lại được đưa về các đồng cỏ để thả cùng bầy đàn một thời gian. Quãng thời gian này, trâu chọi sẽ giao phối với nhiều trâu nái khác hoặc có những chủ trâu nhắm được những con nái tốt để cho trâu chọi phối giống nhằm lấy trâu đực kế cận. Thả trâu cùng với bầy đàn còn là lúc để trâu được chạy nhảy ở địa hình đồi dốc, cát pha, lội bùn lầy thì trâu mới hăng và dẻo dai. Chỉ đến khi cách mùa giải đấu khoảng nửa năm thì trâu chọi mới được quản lý, chăm sóc và huấn luyện theo chế độ riêng biệt của từng chủ trâu. 

Đến một số xã được các chủ trâu coi là nơi có những con trâu ưng ý nhất như: Tân Lĩnh, An Phú, Minh Tiến, An Lạc, Trúc Lâu, Minh Xuân, Phan Thanh… hay những vùng đất bán ngập của hồ Thác Bà thuộc huyện Yên Bình thấy tỷ lệ trâu đực được nuôi lại đã có phần tăng hơn trước. Cá biệt, có những hộ người Tày như ông Nông Đình Bạn ở xã Trúc Lâu có tới mấy trâu đực từ 4 đến 6 tuổi. Ông Phận và ông Vị ở thôn 1 cùng xã này cũng là người nuôi nhiều trâu đực trong tổng số trên trăm con trâu đực lớn của cả xã.

Ngoài ra, nhiều người ở các xã trên khi bị hấp dẫn từ Hội chọi trâu lần thứ nhất, họ đã giữ lại những con trâu đực tốt khi đó mới 3 đến 4 tuổi và số trâu này chỉ cần nuôi 3 đến 4 năm nữa là trở thành trâu chọi. Mỗi con trâu tốt, người lùng mua trâu chọi ưng ý có thể trả trên dưới trăm triệu một con. Nếu trâu vô địch trong các giải đấu có thể nhận mức thưởng tới 50 triệu đồng, giải nhì 30 triệu đồng cùng nhiều giải thưởng khuyến khích khác. Nhưng lợi ích lớn hơn cả là phong trào nuôi trâu chắc chắn sẽ được quan tâm hơn để phục vụ cho sản xuất và nuôi trâu thương phẩm. Giống trâu qúy của Lục Yên được bảo tồn bền vững và nhiều giống trâu tốt khác cũng được du nhập về Lục Yên để tăng chất lượng đàn trâu và góp phần thúc đẩy hoạt động du lịch.

Tuy nhiên, có một thực tế là ở khu vực thị trấn huyện Lục Yên, trong khi tổ chức lễ hội vẫn có người mổ thịt trâu để bán và nói là thịt trâu chọi. Những con trâu mang ra mổ đúng là trâu đực to nhưng có vẻ hơi gầy, già yếu và không có số đăng ký viết bằng sơn trắng ở bên mông. Nhiều người đứng xem mổ trâu đã hỏi về việc này nhưng các thợ mổ trả lời rất mập mờ. Chẳng lẽ họ lại cẩn thận đến mức tẩy rửa số trâu rồi mới mổ? Đây là vấn đề cần được làm rõ để hội chọi trâu Lục Yên không bị tiếng là “Nói một đằng, làm một nẻo”.

 Hoàng Nhâm