Hơn chục năm về trước, nếu đi đến vùng này vào dịp đầu xuân, ta dễ bắt gặp những cây đào trong vườn nhà, trước công sở hoặc cả rừng đào bên triền núi, ven khe suối, thân đào khẳng khiu, căng tràn sức sống, bung sắc hồng rực rỡ. Và chính nó đã tạo ra cái nét xuân thơ mộng, rất riêng ở vùng cao.Tuy vậy, những năm gần đây khi đời sống của mọi nhà ngày càng được cải thiện thì thú chơi hoa đào ngày tết đã làm cho những cây đào rừng đào ở vùng cao dần biến mất. Dân sở tại sẵn sàng chặt những cành to và đẹp nhất đưa vào nhà, công sở trang trí trong ngày tết. Người ở miền xuôi đi công tác cuối năm ở vùng cao cũng sẵn sàng buộc trên nóc xe ô tô mấy cành to về nhà chơi tết. Người không lên vùng cao nhưng thích chơi đào già thì đã có dịch vụ chuyên chở về thành phố. Người nhiều tiền sẵn sàng bỏ ra cả triệu đồng để mua một cành đào đường kính gốc khoảng chục cm, có thế cành đẹp, thân mập xù xì, có nụ, có hoa, có lộc và nếu có cả địa y, tầm gửi bám vào thì càng tuyệt. Bên cạnh việc chơi cành đào, nhiều người trồng đào cảnh ở miền xuôi còn mua cả gốc đào già ở miền núi về để ghép thành đào thế cổ thụ.

Được biết, để có những cành đào già thì ít nhất cây đào đó phải từ 10-15 tuổi trở lên. Cây đào phai ở vùng cao thực ra cũng không nhiều lắm và ít người chú ý trồng mà chủ yếu là mọc tự nhiên quanh vườn, quanh núi. Cho nên nhu cầu chơi hoa đào ngày tết hiện nay rất lớn như vậy thì vùng cao chắc chắn sẽ hết đào già. Tết vừa rồi có hai điểm bán cành đào già khá to ở gần cầu Yên Bái và ở trước trụ sở UBND phường Đồng Tâm (thành phố Yên Bái) và khi hỏi ra mới biết họ phải lấy ở vùng rất sâu và xa trung tâm của các huyện nói trên.

Chơi hoa đào ngày tết là một thú chơi truyền thống. Cây đào và hoa đào thực ra chưa mang ý nghĩ kinh tế lớn đối với người dân ở vùng cao. Tuy nhiên, nhìn ở một khía cạnh khác thì cây đào và hoa đào là một thực thể rất đặc biệt trong không gian cảnh quan thiên nhiên ở vùng cao trong ngày xuân. Nó là cái hồn xuân trong không gian cư trú của mỗi ngôi nhà của người vùng cao. Chẳng hạn, khi khách du lịch đến miền Tây tỉnh Yên Bái được gọi là xứ sở hoa ban mà không nhìn thấy hoa ban, hoặc nói đến Trạm Tấu, Mù Cang Chải là xứ xở hoa đào mà không thấy hoa đào ngày xuân thì cảnh quan nơi ấy thật tẻ nhạt.

Chúng ta đang chú trọng xây dựng du lịch cảnh quan sinh thái, mong rằng trước thực trạng khai thác quá mức những cây đào ở vùng cao đang phá vỡ không gian văn hóa, cảnh quan thiên nhiên thì các cấp, các ngành, các địa phương cần lưu ý bảo tồn, phát triển giống đào quý này. Cách bảo tồn và phát triển có lẽ là không khó lắm vì nó không tốn tiền, công đầu tư mà chỉ cần vận động bà con vùng cao chú ý trồng mỗi nhà một ít quanh vườn và có cách khai thác cành đào thật hợp lý. Làm được như thế nó sẽ giữ được đặc thù cảnh quan rất đẹp và về lâu dài có thể sẽ mang lại những lợi ích kinh tế rất thiết thực đối với đồng bào vùng cao.

S.N