Hiện nay, trên thế giới có khoảng 3.000 loại thực phẩm chức năng (TPCN) và được sử dụng khá phổ biến trong vài thập kỷ gần đây, nhất là ở các nước phát triển thì nhu cầu sử dụng các TPCN ngày càng lớn, các sản phẩm ngày càng phong phú, đa dạng. Công tác quản lý từ khâu cấp phép sản xuất, kinh doanh, quảng cáo cũng rất chặt chẽ, những TPCN được xác nhận là có lợi cho sức khỏe phải được cơ quan y tế xác nhận trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ.

Ở Việt Nam, TPCN tuy mới được phổ biến trong khoảng 10 năm trở lại đây nhưng hiện nay đang có xu hướng phát triển khá nhanh, nhu cầu sử dụng các sản phẩm TPCN ngày càng nhiều. Có thể bắt gặp TPCN ở các quầy thuốc tân dược, siêu thị, các quầy tạp hóa... với nhiều mẫu mã phong phú và tên gọi cũng khá đa dạng như: thực phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, sản phẩm dinh dưỡng y học... do rất nhiều hãng sản xuất, có cả trong nước và nước ngoài. Trên thị trường Yên Bái, trong thời gian gần đây cũng đã xuất hiện một số dạng TPCN và đang có xu hướng phát triển khá mạnh, tuy nhiên công tác quản lý loại thực phẩm này vẫn còn một số bất cập.

Năm 2004, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 08/2004/TT-BYT hướng dẫn quản lý các sản phẩm TPCN, bước đầu đã tạo cơ sở pháp lý cho công tác quản lý loại thực phẩm này. Tuy nhiên, với phương thức kinh doanh đa cấp đang bị bóp méo và nội dung quảng cáo quá mức, TPCN hiện nay đang bị lạm dụng. Người tiêu dùng có thể bị “móc túi” do thiếu thông tin và những hiểu biết cần thiết hoặc quá tin và coi thực phẩm chức năng như một “thần dược” có khả năng chữa khỏi nhiều bệnh mạn tính như: đái tháo đường, liệt nửa người, bệnh gút, thậm chí cả các bệnh nan y như ung thư nên sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền lớn từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng để mua và sử dụng các sản phẩm TPCN.

Vậy, sử dụng các TPCN như thế nào cho đúng? Trước hết, chúng ta khẳng định TPCN không phải là thuốc như một số người tiêu dùng đã lầm tưởng mà TPCN là một loại thực phẩm trung gian giữa thuốc và thực phẩm thông thường, có tác dụng bồi dưỡng, tăng cường sức khỏe. Bản chất của các thành phần trong TPCN đều có sẵn trong tự nhiên và được bào chế, cô đặc lại hoặc khử mùi để người tiêu dùng dễ sử dụng. TPCN sử dụng đúng sẽ có lợi cho sức khỏe, tuy nhiên TPCN không hoàn toàn vô hại nếu dùng sai hoặc dùng quá nhiều.

Tuy không phải là thuốc nhưng các chuyên gia cũng khuyến cáo người tiêu dùng khi sử dụng TPCN cần lưu ý:

-Không nên tự ý dùng vì một số thành phần của chúng có thể tương tác với loại thuốc đang sử dụng.

-Tính năng của một số TPCN hiện nay chưa rõ.

-Nếu sử dụng TPCN lâu ngày có thể gây nên tình trạng thiếu chất này và thừa chất khác.

-Chỉ dùng các sản phẩm có thương hiệu, có uy tín có bằng chứng khoa học và phải đọc thật kỹ nhãn sản phẩm trước khi sử dụng.

-Một chế độ ăn cân đối, đầy đủ dinh dưỡng tự nhiên vẫn có lợi hơn sử dụng nhiều TPCN không cân đối.

Năm 2008, Bộ Y tế sẽ phối hợp với các bộ, ngành có liên quan tiến hành thanh tra, kiểm tra, rà soát lại toàn bộ tư cách pháp nhân của các đơn vị sản xuất kinh doanh TPCN; đồng thời chỉ đạo sở y tế các tỉnh, thành phố thành lập các đoàn thanh tra liên ngành tiến hành thanh tra và xử lý các vi phạm về sản xuất kinh doanh, quảng cáo loại mặt hàng này trên toàn quốc. Tuy nhiên, người tiêu dùng trước khi mua và sử dụng các TPCN nên tham khảo ý kiến tư vấn của các thầy thuốc để tránh nhầm lẫn và phải đọc kỹ nhãn mác trên bao bì khi mua, sử dụng các thực phẩm dinh dưỡng nói chung, trong đó có TPCN.

Đặng Đình Thắng