Thật may mắn, đúng vào dịp kỷ niệm 69 năm Ngày thành lập Đảng bộ tỉnh (30/6/1945 - 30/6/2014), Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy được đón tiếp bác Mai Văn Hiệp và Mai Văn Tâm là những người thân trong nội tộc đồng chí Mai Văn Ty lên Yên Bái tìm kiếm thông tin sau 74 năm thất lạc. Thông qua tài liệu nghiên cứu của Ban và cung cấp của gia đình, tiểu sử và sự nghiệp của đồng chí Bí thư Chi bộ đầu tiên đã dần được sáng tỏ.

Đồng chí Mai Văn Ty (còn có tên gọi khác là Công), sinh năm 1914, nguyên quán tại làng Vàng, xã An Thư, huyện Lục Bình, tỉnh Hà Nam, nay là thôn Hoàng, xã Trịnh Xá, thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam. Năm 1938, Mai Văn Ty thoát ly gia đình làm công nhân sắp chữ của Nhà máy in IDEO - Hà Nội. Tại đây, Mai Văn Ty tham gia Hội ái hữu ngành in. Năm 1942, Mai Văn Ty thôi việc, xuống Hải Phòng học nghề hàn rồi xin vào Nhà máy Xe lửa Gia Lâm làm công nhân. Là một thợ hàn giỏi, năm 1944, chủ nhà máy điều Mai Văn Ty lên Xưởng Đề pô Yên Bái làm việc.

Ngay sau khi đến Yên Bái, Mai Văn Ty đã tích cực tuyên truyền đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách của Mặt trận Việt Minh trong công nhân, tập hợp các hội viên ái hữu trước đây vào tổ chức Công nhân cứu quốc. Tháng 6 năm 1944, đồng chí đã lãnh đạo công nhân Đề pô Yên Bái đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm… Cuộc đấu tranh thắng lợi có ảnh hưởng khá mạnh đến các tầng lớp nhân dân thị xã và các địa phương trong vùng.

Để phát triển hơn nữa phong trào cách mạng ở Yên Bái và bắc Phú Thọ trong điều kiện tình thế cách mạng đã xuất hiện, đầu tháng 5 năm 1945, Xứ ủy Bắc Kỳ cử đồng chí Ngô Minh Loan lên phụ trách, xây dựng căn cứ cách mạng Vần - Hiền Lương. Chủ trương của Đảng về công tác phát triển Đảng của Yên Bái thời kỳ này là vô cùng cần thiết.

Thực hiện chủ trương của Đảng, đồng chí Nguyễn Hữu Minh (Minh Đăng) - đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương đã bồi dưỡng, kết nạp quần chúng trung kiên Mai Văn Ty vào Đảng Cộng sản Đông Dương.

Đứng trước tình hình thời cơ cách mạng đang có nhiều thuận lợi, cần có hạt nhân lãnh đạo, định hướng phong trào cách mạng cho quần chúng nhân dân, nhất là ở thị xã tỉnh lỵ, ngày 7 tháng 5 năm 1945, đồng chí Ngô Minh Loan quyết định thành lập Chi bộ Đảng ở thị xã Yên Bái, lấy tên là Chi bộ Đề pô, gồm 3 đảng viên là Nguyễn Hữu Minh, Mai Văn Ty, Nguyễn Văn Chí (Chí Dũng). Đồng chí Mai Văn Ty được phân công làm Bí thư Chi bộ.

Các đảng viên của Chi bộ đã tích cực hoạt động, củng cố phong trào đấu tranh của công nhân cứu quốc ở Đề pô xe lửa Yên Bái, thanh niên, phụ nữ cứu quốc trong thị xã; xây dựng được cơ sở trong trại bảo an binh, lấy được vũ khí chuyển vào Chiến khu cách mạng Vần - Hiền Lương và tổ chức giải thoát thành công cho các đồng chí lãnh đạo của Đảng đang điều trị ở Nhà thương thị xã Yên Bái…

Sự kiện Chi bộ cộng sản đầu tiên được thành lập tại thị xã Yên Bái (7/5/1945) là một sự kiện chính trị quan trọng, đánh dấu bước ngoặt của phong trào cách mạng tỉnh Yên Bái, đưa phong trào đấu tranh của các tầng lớp nhân dân lên một bước mới. Sự ra đời của Chi bộ Đảng là tiền đề quan trọng cho việc thành lập Đảng bộ tỉnh ngày 30/6/1945 và sự thành công trọn vẹn, ít hao tổn xương máu trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Yên Bái.
Sau Cách mạng Tháng Tám thành công, Ban Cán sự Khu D cử đồng chí Mai Văn Ty lên xây dựng cơ sở Việt Minh tại Đề pô xe lửa Phố Mới (Lào Cai). Trong một lần đến Phố Lu tìm đồng đội bị Quốc dân Đảng sát hại, đồng chí đã bị tổ chức Quốc dân Đảng theo dõi, bắt và thủ tiêu. Hiện chưa xác định được ngày đồng chí bị thủ tiêu cũng như hài cốt của đồng chí.

Năm 1966, đồng chí Mai Văn Ty được Đảng, Nhà nước truy tặng tấm Bằng Tổ quốc ghi công.

Hiện tại, thành phố Yên Bái và thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai có một con đường mang tên đồng chí Mai Văn Ty với niềm tự hào và ghi nhớ công lao của người Bí thư Chi bộ đầu tiên, người thợ - người chiến sỹ cộng sản kiên trung.

Nông Thụy Sỹ - Phó trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Yên Bái