Theo thống kê, đàn trâu toàn tỉnh đạt 96.370 con, chủ yếu là giống trâu ngố địa phương. Tuy nhiên, đàn trâu đang có nguy cơ thoái hóa do không được chọn lọc giống thường xuyên, giao phối cận huyết và có xu hướng giảm từ 2% - 3%/năm.

Ông Nguyễn Quốc Tuấn - Phó giám đốc Trung tâm Giống vật nuôi tỉnh Yên Bái cho biết: "Khó khăn lớn nhất trong việc nâng cao khả năng sinh sản của trâu cái là phát hiện động dục. Các phương pháp phát hiện động dục thông qua các triệu chứng chưa được khẳng định chắc chắn. Điều này đã gây nhiều phiền phức cho việc áp dụng rộng rãi kỹ thuật thụ tinh nhân tạo ở trâu.

Những năm qua, Trung tâm đã thực hiện thành công phương pháp thụ tinh nhân tạo trên lợn và bò. Nhờ đó, người dân đã tiếp cận được với biện pháp kỹ thuật truyền tinh nhân tạo. Mạng lưới dẫn tinh viên cho bò, kết hợp với dẫn tinh cho trâu mà không phải qua đào tạo cơ bản, chỉ cần đào tạo bổ sung công tác truyền tinh nhân tạo trâu".

Sau một thời gian nghiên cứu, từ năm 2012, Trung tâm Giống vật nuôi tỉnh bắt đầu thử nghiệm dùng tinh của giống trâu Murrah và giống nội qua tuyển chọn phối với trâu cái địa phương đã có 13 nghé được sinh ra với trọng lượng sơ sinh đạt 29 -34kg, cao hơn 4 - 5kg so với trâu nội nhảy trực tiếp. Từ thành công đó, năm qua, đơn vị đã phối cho 188 trâu cái sinh sản.

Con nghé nhà ông Trần Hải Thi ở thôn 1, xã Giới Phiên (thành phố Yên Bái) ra đời bằng phương pháp thụ tinh nhân tạo đến nay đã được 6 tháng tuổi. Ông Thi rất phấn khởi: "Trâu nhà tôi được thụ tinh bằng giống trâu Murrah, thể trạng lớn hơn hẳn so với giống địa phương. Con trâu cái nhà tôi đang chửa lứa thứ 2 cũng bằng phương pháp này. Bây giờ, chăn nuôi cũng cần áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật thì mới hiệu quả được".

Có thể nói, công tác cải tạo đàn trâu bằng phương pháp truyền tinh nhân tạo đã đưa tiến bộ kỹ thuật về giống vào sản xuất, đem lại năng suất và hiệu quả kinh tế. Trâu lai F1 Murrah có trọng lượng trưởng thành cao hơn từ 25% - 30% so với trâu nội, tỷ lệ thịt xẻ cao hơn 5% - 6%, cải thiện đáng kể hiệu quả của chăn nuôi trâu thịt.

Ngoài việc khắc phục triệt để tình trạng thiếu trâu đực giống và đực giống tốt, suy thoái đàn trâu đang diễn ra do cận huyết còn góp phần tăng tầm vóc thể trạng và sức sản xuất của đàn trâu, đặc biệt là trâu thịt. Với giá một con trâu trưởng thành hiện nay khoảng 40 - 50 triệu đồng, công tác thụ tinh nhân tạo đã tăng hiệu quả của nghề chăn nuôi trâu thông qua việc chủ động phối giống cho đàn trâu, rút ngắn chu kỳ sinh sản của đàn trâu, tăng tỷ lệ số trâu cái được phối giống trong năm, thúc đẩy phát triển nghề chăn nuôi trâu, tạo thêm việc làm cho người dân.

Chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật về chăn nuôi trâu không những góp phần bảo vệ được hoa màu, bảo vệ được rừng do chuyển sang chăn nuôi trâu có sự kiểm soát mà còn đảm bảo vệ sinh môi trường, tận dụng nguồn phân bón phục vụ cho cây trồng.

Tuy nhiên, với giá 300.000 đồng/lần thụ tinh nhân tạo, tỉnh cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ đối với công tác thụ tinh nhân tạo trên đàn trâu. Về lâu dài, có thể hình thành các trại giống phục vụ nhu cầu của nhân dân trong tỉnh và các địa phương lân cận. Đây là một kỹ thuật mới, vì vậy cần tích cực tuyên truyền để người chăn nuôi hiểu rõ hơn và áp dụng vào chăn nuôi.

Hồng Khanh