Với trữ lượng lớn và phẩm chất tốt vào bậc nhất cả nước, Lục Yên được biết đến như một vương quốc của đá quý. Vào những năm 90 thế kỷ trước, dân "săn" đá từ khắp nơi đổ về đây tìm vận may. Sau này cũng có người rút đi nhưng cũng nhiều người ở lại dựng nghiệp, gắn bó với vùng đất đá đỏ và nghề làm tranh đá quý. Khi những loại đá rubi trở nên khan hiếm thì tranh đá quý - một loại hình nghệ thuật du nhập từ Thái Lan vào và dưới bàn tay khéo léo, tài hoa của các nghệ nhân, những viên đá mầu trước đây vốn chẳng ai quan tâm nay đã mang lại giá trị kinh tế lớn cho người dân đất Ngọc.

Đá Lục Yên được đánh giá là đẹp với nhiều màu sắc phong phú. Tận dụng chính những mảnh vụn dồi dào từ mỗi vụ khai thác, thêm sự khéo léo của các nghệ nhân mà dòng tranh đá quý ra đời. Tranh làm từ 100% nguyên liệu là đá quý thiên nhiên. Tuy chỉ là đá vụn (gọi là đá mắt tôm) và keo 502, lại không phải pha màu như những cách thức vẽ tranh khác nhưng để cho ra đời một tác phẩm tranh đá quý có hồn đòi hỏi lắm công phu.

Từ khâu sơ chế đá, chuốt đá, chọn đá màu tới vẽ tranh, ghép đá… Cái khó nhất trong tranh đá quý là làm sao để những hạt đá màu li ti thể hiện những hình ảnh con người,  non nước, thiên nhiên mượt mà mềm mại, sống động, trở thành những tác phẩm nghệ thuật thực sự chứ không chỉ dừng lại ở những mảng màu đậm nhạt, đơn thuần.

Ông Nguyễn Quốc Dân - Chủ tịch Hội Đá quý Lục Yên cho biết: "Hiện nay, Lục Yên có 25 cơ sở sản xuất tranh đá, tập trung chủ yếu ở thị trấn Yên Thế, tạo việc làm thường xuyên cho 130 lao động. Nguyên liệu làm tranh đá phần lớn là đá ruby "mắt tôm" tự nhiên, có màu sắc đẹp, được nhiều khách hàng ưa thích. Với chất liệu hoàn toàn từ đá thiên nhiên trong lòng đất, tranh đá quý Lục Yên đã trở thành một trong những sản phẩm có thương hiệu lớn trên thị trường trong nước và thế giới".

Theo anh Phan Anh Tuấn - chủ cửa hàng tranh đá quý Tuấn My (thị trấn Yên Thế), ban đầu, tranh đá quý Lục Yên sử dụng các mẫu tranh có sẵn, tranh dân gian như Đông Hồ, Hàng Trống, những chiếc đĩa, quạt có thư pháp… Dần dà ngày càng xuất hiện những bức tranh khổ lớn, làm theo đơn đặt hàng của khách, phỏng theo những tuyệt tác của thế giới. "Trăm hay không bằng tay quen", thời gian cùng kinh nghiệm của người nghệ sĩ làm cho những bức tranh đá quý Lục Yên ngày càng tinh tế, độc đáo, được đông đảo những người chơi tranh đón nhận, thậm chí ra cả bên ngoài biên giới quốc gia, thuyết phục cả những người chơi tranh khó tính nhất.

Mỗi bức tranh thành công là sự kết hợp hài hòa giữa ý tưởng phối cảnh của người họa sĩ với đôi bàn tay khéo léo của người ghép đá, chăm chút công phu từng họa tiết. Từ nguyên liệu cho tới quy trình hẳn đã nói lên sức công phu và tỉ mỉ trong từng bức tranh. Tô điểm ngôi nhà của bạn với các sản phẩm tranh đá quý thiên nhiên không chỉ tăng thêm sự sang trọng, hiện đại mà còn là sự gần gũi với thiên nhiên, cảm nhận hơi thở của thiên nhiên trong không gian sống và mang rất nhiều giá trị phong thủy, giúp cho gia chủ gặp nhiều may mắn, làm ăn thuận buồm xuôi gió.

Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Kim Trọng - Phó chủ tịch UBND huyện Lục Yên khẳng định: "Doanh thu từ làm tranh đá quý của huyện mỗi năm đạt trên 12 tỷ đồng. Huyện tạo điều kiện hết sức để các cơ sở sản xuất tranh phát triển. Tạo điều kiện để các hộ được vay vốn phát triển sản xuất, hàng năm, huyện đều tổ chức các lớp dạy nghề làm tranh đá cho người dân địa phương, từng bước nâng tầm nghề tranh đá quý".

 Anh Dũng