Tháng 12/2010 có 5 ngày rét và tháng 1/2011 có 31 ngày rét dưới 150C, từ 3/2 đến nay nhiệt độ đã tăng nhưng rất bất thường, gây nhiều bất lợi cho sản xuất vụ đông xuân và phá vỡ cơ cấu mùa vụ của nhiều địa phương trong tỉnh. Nhìn lại thời vụ gieo cấy lúa xuân năm 2011 không khỏi xót lòng khi những ruộng mạ đã gần đủ tuổi cấy chết đen hàng loạt khiến cho các hộ nông dân phải bừa đi gieo lại rất nhiều lần. 

Gieo cấy lúa xuân muộn bằng các giống ngắn ngày hoàn toàn có cơ sở khoa học để đối phó với mọi loại hình thời tiết, sâu bệnh bất thường xảy ra. Thực tế gieo cấy vụ xuân vừa qua cho thấy, sự chủ quan, bảo thủ, nhận thức không đầy đủ về chuyển đổi cơ cấu giống vẫn còn ăn sâu trong nếp nghĩ của nhiều người dân.

Chủ trương của tỉnh là gieo 67% diện tích bằng các giống lúa lai, 33% là các giống lúa thuần và thời gian gieo mạ sớm nhất là từ ngày 24/1, kết thúc cấy trước ngày 25/2/2011. Song, trên thực tế nhiều địa phương có diện tích mạ gieo tập trung từ tháng 12, sớm hơn so với lịch của tỉnh. Chính vì vậy, đã có 109 tấn mạ gieo bị chết, chiếm 18,3% diện tích toàn tỉnh, số mạ còn lại sức sống yếu, nhiều nơi đã phải huỷ bỏ để gieo lại toàn bộ.

Thiệt hại nặng nhất là huyện Mù Cang Chải 44%, Văn Chấn 40%, Yên Bình 4%, Lục Yên 10%, Văn Yên 28%, Trấn Yên 3%, thị xã Nghĩa Lộ 10%, thành phố Yên Bái 6%. Do đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về nguồn giống dự phòng nên các địa phương đã chủ động gieo mạ bổ sung nên vẫn đảm bảo cấy đủ diện tích. Một số hộ dân gieo mạ đúng lịch cuối tháng 1, đầu tháng 2 nhưng vẫn xảy ra hiện tượng mạ chết rét, sinh trưởng kém do nông dân chủ quan không che nilon cho mạ theo khuyến cáo của ngành nông nghiệp, hoặc che nhưng không đúng quy trình kỹ thuật.

Khó khăn cho vụ xuân không chỉ dừng ở đây bởi khi cấy nhiều địa phương vẫn huy động lao động cấy ồ ạt cho xong khi thời tiết chưa thích hợp (cấy vào những ngày nhiệt độ dưới 150C), dẫn đến lúa sinh trưởng, phát triển chậm. Một số diện tích cấy khi mạ chưa kịp phục hồi sau rét và một số giống chịu rét kém nên sau cấy lúa chậm phát triển, nhiều hộ dân nóng vội đã bừa đi cấy lại. Đặc biệt là một số diện tích lúa gieo thẳng, do vãi bằng tay nên mộng mạ nằm không đều, có nơi dày quá, nơi thưa quá và chưa thực hiện đúng các biện pháp kỹ thuật, lúa phát triển chậm... các hộ dân sốt ruột phá đi cấy lại.

Trước thực trạng trên, ngành nông nghiệp đã liên tiếp có các công văn chỉ đạo, hướng dẫn nông dân khắc phục khó khăn để vụ xuân giành thắng lợi. Toàn bộ diện tích được đổ nước đủ cho làm đất, gieo cấy theo đúng lịch thời vụ và bảo đảm giữ ấm cho lúa sinh trưởng, phát triển.

Với các giải pháp đồng bộ, sau những ngày lạnh giá lúa chậm phát triển, đến nay cả diện tích lúa cấy và gieo sạ đều đang sinh trưởng, phát triển khá. Tuy nhiên, với thời tiết bất thường, đồng thời nạn ốc bươu vàng, chuột cùng với bệnh lùn sọc đen, đạo ôn đã xuất hiện ảnh hưởng đến sự phát triển cũng như gây hại cho cây lúa.

Để đối phó với sâu bệnh và chăm sóc lúa xuân tốt trong giai đoạn hiện nay, ngành nông nghiệp cần tiếp tục có các biện pháp hướng dẫn nông dân tập trung bón thúc, giữ nước đều trên ruộng để lúa đẻ nhánh và bón phân được thuận lợi. Đồng thời tăng cường sử dụng các chất hỗ trợ sinh trưởng để kích thích rễ, lá và tăng khả năng chống chịu như: KH, PennacP, ET, 3M...; thường xuyên kiểm tra, thăm đồng để phát hiện, phòng trừ sâu bệnh kịp thời, triển khai chiến dịch diệt chuột, ốc bươu vàng. Đồng thời có kế hoạch điều chỉnh ngay diện tích và thời vụ vụ mùa để bù đắp sản lượng lương thực có thể bị thiếu hụt trong vụ đông xuân.

Anh Dũng