Thông thường vào khoảng tháng 3 Dương lịch là được thu hái chè xuân. Sau khi hái lứa này, chè tiếp tục "ngủ" khoảng một tháng thì ra đợt búp tiếp theo. Tuy nhiên, do niên vụ này rất ít mưa xuân, trời hanh khô nên đợt búp thứ hai vào tháng 4 không phát triển được, ra toàn búp mù.

Tiếp đó, thời điểm cuối tháng 4, đầu tháng 5 trời liên tục nắng nóng kéo dài với nền nhiệt ở mức trên dưới 40 độ c khiến cho những búp chè mù bị cháy lá đồng loạt và người trồng chè mất đi 3 lứa hái trong tháng 4 và 5. Hậu quả lâu dài hơn là do không có được lứa búp trong tháng 4 nên chè không tạo được cấp cành thứ nhất là cấp cành đặc biệt để tạo nên những lứa búp nhiều, búp tốt cho cả niên vụ.

Ông Mai Công Quyết - Đội trưởng Đội chè Thác Hoa, ông Vũ Tuấn Anh - Đội trưởng Đội chè Thái Lão và ông Đinh Tiến Dũng - Đội trưởng Đội chè Bản Đao... thuộc vùng nguyên liệu của Công ty cổ phần Chè Nghĩa Lộ cho biết, đầu tháng 6 này nhiều diện tích chè, nhất là giống chè trung du già cỗi mới tạo được cấp cành thứ nhất nhưng cành gầy hơn, thưa hơn các năm trước nên sản lượng chè vùng trong của Văn Chấn chắc chắn tụt khoảng 30%.

Trước tình trạng này, Công ty cổ phần Chè Liên Sơn dù án ngữ cửa ngõ của một vùng nguyên liệu rộng tới 500ha, trong đó có 250ha của Công ty nhưng từ đầu đầu niên vụ cho đến đầu tháng 6, đơn vị mới mua được khoảng 300 tấn nguyên liệu, trong đó chè nguyên liệu loại A phải mua tới mức 4.500 đồng/kg, loại B khoảng 3.800 đồng.

Công ty cổ phần Chè Nghĩa Lộ cũng có một vùng nguyên liệu tương tự như Liên Sơn nhưng lại nằm ở một địa bàn luôn phải đối mặt với tình trạng tranh mua, tranh bán với các cơ sở chế biến khác nên việc thu hút được nguyên liệu cũng khá khó khăn.

Bình thường như những năm trước, ở thời điểm tháng 5, tháng 6, Công ty thường mua được từ 50 đến 60 tấn búp/ngày nhưng nay chỉ đạt khoảng 30 tấn. Ông Phan Văn An - Giám đốc Công ty cổ phần Chè Liên Sơn bày tỏ: “Không có nguyên liệu thì dân không có thu nhập, công nhân không ổn định việc làm.

Trước đây mỗi tháng doanh nghiệp mua nguyên liệu luôn ở mức 750 đến 800 tấn mới bảo đảm cho chế biến nhưng nay điều đó trở nên vô cùng khó khăn. Nhiều đơn đặt hàng Công ty không dám ký do không có nguyên liệu và tình hình như hiện tại thì đơn vị xác định cố gắng duy trì sản xuất chờ đợi niên vụ sau”.

Một số hộ dân ở xã Sơn Thịnh (Văn Chấn) tích cực tưới nước cho chè nhằm hạn chế hiện tượng chè cháy lá.

Được biết, các cơ sở sản xuất kinh doanh chè ở vùng ngoài của huyện Văn Chấn dù khí hậu, thời tiết không khắc nghiệt bằng vùng trong nhưng tình hình thu mua nguyên liệu cũng không có gì khả quan hơn.

Xã Thượng Bằng La có vùng nguyên liệu thuộc dạng tốt nhất ở vùng ngoài nhưng bà Hoàng Thị Nhanh cùng một số hộ làm chè ở thôn Vằm cho biết cũng do ảnh hưởng trầm trọng từ yếu tố thời tiết nên cuối tháng 5 bà con mới được hái lứa chè chính vụ đầu tiên nhưng chè năm nay cũng rơi vào tình trạng thưa búp, búp nhỏ hơn so với mọi năm.

Cây chè chiếm tỷ trọng khá lớn trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp của Văn Chấn và chiếm khoảng gần một nửa sản lượng chè búp tươi toàn tỉnh. Ở đây có nhiều xã, đời sống của nhân dân chủ yếu dựa vào cây chè như Nghĩa Tâm, Cát Thịnh, thị trấn Nông trường Trần Phú, thị trấn Nông trường Nghĩa Lộ, xã Tân Thịnh... và sản xuất kinh doanh chè cũng chiếm tỷ lệ lớn trong tổng thu ngân sách của huyện. Vì vậy, tình hình cây chè như hiện nay chắc chắn sẽ có ảnh hưởng tiêu cực rất lớn đến đời sống kinh tế - xã hội của huyện năm 2012.

Có cách nào hạn chế được sự tác động của thời tiết đối với vùng nguyên liệu? Những người quản lý và dân trồng chè ở đây đưa ra hai giải pháp căn bản: Trước hết cần phải đầu tư đẩy nhanh việc cải tạo giống chè ở Văn Chấn bằng các giống chịu nắng, chịu hạn, chịu sâu bệnh như chè LDP1, LDP2...

Chè dễ bị ảnh hưởng tác động xấu của thời tiết chủ yếu là giống chè trung du, giống chè này đang chiếm một nửa trong tổng số hơn 4 nghìn ha chè toàn huyện. Giải pháp tiếp theo là nhiều vùng chè của huyện Văn Chấn trồng tập trung rộng lớn dưới chân những dãy núi, ở đó có nguồn nước xây được những bể áp lực trên cao để tưới cho chè theo cả hình thức tưới phun bằng tay hoặc tưới bằng kỹ thuật bơm van.

Khu vực Đội chè Thác Hoa là nơi cũng đã có bể nước và đường ống được thiết kế đủ tưới cho khoảng trăm ha chè. Đáng tiếc bể nước này không thuộc quản lý của đội chè nên công trình không được kiểm tra thường xuyên, không ai điều tiết được nước, không quản lý bảo vệ được mương dẫn từ đầu nguồn vào bể...

Vì thế, một số người làm ruộng bậc thang đã đục thủng bờ mương để đưa nước vào ruộng của họ, dẫn đến chè bị nắng nóng, hạn mà không thể tưới được.

Qua những ý kiến từ người làm công tác chuyên môn, người trồng chè cho thấy, chỉ cần những giải pháp trên được thực hiện, chắc chắn các doanh nghiệp cũng như nông dân Văn Chấn sẽ chủ động hơn trong sản xuất nguyên liệu và chế biến chè.

Hoàng Nhâm