Là xã vùng 3 xã Yên Thành, huyện Yên Bình có gần 1.000 hộ dân, 96% dân số là đồng bào dân tộc Dao sinh sống, tỷ lệ hộ nghèo chiếm 50%. Cùng đó, công tác dân số ở Yên Thành cũng gặp không ít những khó khăn, thách thức.

Yên Thành có 11 thôn nhưng dân cư ở không tập trung mà rải rác theo ven hồ Thác Bà, trình độ dân trí không đồng đều, địa hình phức tạp.

Chiếm phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số nên người dân nơi đây chịu ảnh hưởng của những quan niệm, tập quán, tập tục lạc hậu bởi vậy công tác tuyên truyền và thực hiện chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) cũng gặp nhiều khó khăn cho dù đội ngũ cán bộ dân số xã, cộng tác viên dân số, nhân viên y tế thôn bản luôn chủ động bám sát, phối hợp tốt với các ngành, đoàn thể đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động bằng nhiều hình thức, nội dung đa dạng.

Ngay từ đầu năm, Ban DS-KHHGĐ xã đã tổ chức phát động phong trào thi đua thực hiện chính sách DS-KHHGĐ bằng việc ký kết giao ước thi đua giữa các ban ngành, đoàn thể, giữa các thôn với xã thực hiện mục tiêu giảm sinh con thứ ba trở lên, hạn chế mất cân bằng giới tính khi sinh, tăng tỷ lệ người sử dụng các biện pháp tránh thai hiện đại.

Ngoài việc tổ chức tốt các buổi truyền thông trực tiếp đến từng hộ gia đình, truyền thông thảo luận nhóm, phát thông điệp, tờ rơi đến từng hộ gia đình, phát thanh trên loa Đài Truyền thanh xã, Ban DS-KHHGĐ còn lồng ghép tuyên truyền trong các hoạt động của Ủy ban MTTQ, các đoàn thể trong xã; duy trì việc giao ban định kỳ hàng tháng nhằm đánh giá kết quả đạt được trong tháng, trao đổi những thắc mắc của đối tượng…

Tuy nhiên, những nỗ lực đó vẫn chưa đủ mạnh để cải thiện tình trạng sinh con thứ ba ở Yên Thành. Nhiều năm liền, tình trạng sinh con thứ ba ở đây không có nhiều chuyển biến vì tỷ lệ sinh con thứ ba vẫn ở mức cao chiếm 17%. Nhiều gia đình còn nặng tư tưởng có con trai nối dõi tông đường và đông con thể hiện cái uy vẫn tồn tại trong một bộ phận người dân.

Nguyên nhân chủ yếu là do người dân địa phương chưa nhận thức được tầm quan trọng của công tác DS-KHHGĐ nên thường “làm ngơ” trước những lời tuyên truyền, vận động của cán bộ làm công tác dân số.

“Khi được tư vấn, tuyên truyền về chính sách DS-KHHGĐ, họ chỉ gật đầu cho qua chuyện song đâu lại vào đấy. Vì thế, công tác DS-KHHGĐ ở Yên Thành gặp nhiều khó khăn” - chị Đặng Thị Miến, Cán bộ dân số xã Yên Thành bày tỏ.

Thêm vào đó, đội ngũ cộng tác viên dân số ở Yên Thành xuất thân từ nhân viên y tế thôn bản nên có tới 7/11 người là nam giới chưa đáp ứng yêu cầu về kỹ năng tư vấn, giáo dục, vận động, lập kế hoạch, giám sát, đánh giá.

Thực tế cho thấy, dù được cán bộ chuyên trách làm công tác dân số tích cực tuyên truyền, phổ biến chính sách sinh đẻ có kế hoạch nhưng nhiều cặp vợ chồng vẫn không thích sử dụng các biện pháp tránh thai.

Hiện tại, trên địa bàn xã Yên Thành có 1.053 cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên là 2%, số cặp vợ chồng sử dụng các biện pháp tránh thai vẫn còn thấp, chỉ chiếm hơn 60%.

Gia đình chị Đặng Thị Chim là một trong khá nhiều hộ dân ở Yên Thành sinh con thứ ba trở lên. Cả nhà 5 miệng ăn nhưng chỉ trông chờ vào việc trồng cấy hơn sào ruộng và đan rọ tôm. Làm quanh năm suốt tháng mà cũng chẳng đủ ăn nên gia đình chị đã nghèo lại càng nghèo hơn.

Chị Chim tâm sự: “Cũng được các cán bộ dân số tuyên truyền nhiều rồi nhưng nhà có hai đứa con gái nên chồng mình vẫn muốn đẻ thêm, cố cho được đứa con trai. Cũng may đứa thứ ba là con trai rồi nên mình không phải đẻ nữa, tập trung làm kinh tế để thoát nghèo thôi chứ là hộ nghèo nhiều năm quá rồi!”.

Nói về chuyện tỷ lệ sinh con thứ ba của xã còn ở mức cao, đồng chí Lý Văn Bảo - Phó Chủ tịch UBND xã Yên Thành trăn trở: “Mặc dù, UBND xã đã đẩy mạnh công tác thi đua khen thưởng và xử lý vi phạm trong thực hiện chính sách DS-KHHGĐ nhưng mới chỉ xử lý được các cán bộ công chức, viên chức còn các hộ gia đình thì chỉ không công nhận gia đình văn hóa. Điều này là chưa đủ để răn đe họ. Thêm vào đó, pháp luật Nhà nước cũng không có chế tài xử phạt đối với người sinh con thứ ba nên xã cũng không thể đưa ra biện pháp cứng rắn để xử phạt”.

Bên cạnh những kết quả không thể phủ nhận mà công tác DS-KHHGĐ ở Yên Thành mang lại, vẫn còn đó không ít những khó khăn, thách thức đòi hỏi sự nỗ lực lớn, không chỉ với những người làm công tác dân số mà với cả cộng đồng để chất lượng dân số, cuộc sống của đồng bào ngày càng được cải thiện và nâng cao.

Hoài Anh