Được tài trợ bởi Quỹ Phát triển xã hội Nhật Bản thông qua Ngân hàng Thế giới, Dự án được thực hiện tại 10 xã của hai huyện Trạm Tấu và Mù Cang Chải, cùng 10 xã của hai huyện Mộc Châu và Mai Sơn (Sơn La).
Theo khảo sát ban đầu của Dự án được thực hiện vào tháng 7/2017, tỷ lệ thấp còi ở Trạm Tấu là gần 72,2%, thiếu cân là 6%, gầy còm là 11,2% và ở Mù Cang Chải các chỉ số này lần lượt là: 65,3%; 40,3% và 6,2%.
Có thể thấy cần có một chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ để cải thiện tình hình này. Với bốn mô hình bao gồm: xây dựng vườn rau dinh dưỡng và ủ phân hữu cơ; mô hình chăn nuôi gà theo phương pháp cải tiến; mô hình canh tác lúa bền vững SRI, mô hình trồng đậu tương theo phương pháp cải tiến, Hợp phần An ninh lương thực thực phẩm của Dự án đã giúp nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) có phụ nữ mang thai và bà mẹ nuôi con nhỏ dưới hai tuổi, nhận biết và thực hành cách chăn nuôi, trồng cấy đúng kỹ thuật. Từ đó, bổ sung nguồn thức ăn bảo đảm dinh dưỡng cho bữa ăn hàng ngày và bảo đảm an ninh lương lực của mỗi hộ, nhất là đối với những hộ nghèo, ít tư liệu sản xuất.
Đến bản Pa Te, xã Túc Đán, huyện Trạm Tấu, nằm ở thượng nguồn dòng Nậm Đông chảy về cánh đồng Mường Lò, là nơi sinh sống của 80 hộ dân Khơ Mú, anh Hà Sông Thao - cán bộ Trung tâm Hỗ trợ phát triển nông nghiệp huyện Trạm Tấu đã trực tiếp đi kiểm tra và hướng dẫn kỹ thuật làm đất trồng rau, chăn nuôi gà tại gia đình chị Mè Thị Sơn, 29 tuổi, đang mang thai lần hai được tám tháng.
Cách đây hơn một năm, gia đình chị Sơn được hỗ trợ 15 con gà giống, đến giờ, số gà trên đẻ tái đàn ba lần. Gà con sau khi ấp nở, được chuyển xuống chuồng bên cạnh, được kê cao rồi cho ăn cám và uống nước sạch.
Ngoài ra, một phần trứng được chị dùng làm thức ăn cho con trai của mình. Áp dụng đúng những kỹ thuật đơn giản giúp đồng bào dân tộc Khơ Mú vốn quen cho lợn gà thả rông, rau rừng hái lượm, nay gà con không bị chết, rau được quây trong vườn có bón phân ủ mục, không dùng phân hóa học. Họ đã chủ động dinh dưỡng trong bữa ăn cho gia đình.
Không chỉ có chị Sơn, nhiều hộ đối tượng có phụ nữ mang thai và trẻ dưới hai tuổi ở các bản Dự án cũng được đội ngũ khuyến nông viên trực tiếp hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi gà, kỹ thuật trồng một số giống rau trong vườn, trồng đậu tương và trồng lúa theo phương pháp hữu cơ, bền vững.
Bằng cách cầm tay chỉ việc, đồng bào DTTS đã nắm được những kiến thức cơ bản, áp dụng vào mô hình thực tế của gia đình, mang lại hiệu quả cho người dân khi chuyển đổi tập quán chăn nuôi, trồng cấy. Sau hơn hai năm triển khai, các hộ hưởng lợi rất thích thú, khi áp dụng các kỹ thuật vào thực tiễn: nuôi gà giống không bị chết, gà sau ấp nở tỷ lệ sống cao; trồng rau, đậu đã biết sử dụng phân hoai mục vào chăm sóc, tiết kiệm chi phí. Nhờ đó, có thêm phần dinh dưỡng trong bữa ăn của trẻ, giúp nâng cao thể chất, giảm tỷ lệ thấp còi và phần nào giúp cải thiện những khó khăn kinh tế mà các hộ nghèo đang gặp phải. Ngoài ra, Hợp phần Y tế và Dinh dưỡng của Dự án cũng đã đưa các can thiệp cộng đồng đi vào hoạt động, đạt được những kết quả tích cực và nhận được sự ủng hộ của cộng đồng.
Hơn 20 gia đình người Mông bản Tà Chí Lử, xã La Pán Tẩn, huyện Mù Cang Chải hôm nay háo hức đưa con em đến điểm trường mầm non của xã, bổ sung chất dinh dưỡng.
Chị Giàng Thị Nở, 27 tuổi, tay bế đứa lớn, địu trên lưng đứa nhỏ cùng tham gia chương trình chống suy dinh dưỡng trẻ em cho hay - mỗi tháng ba lần, chị mang trẻ đến trung tâm giáo dục và phục hồi dinh dưỡng, tại đây, chị được hướng dẫn chế biến bữa ăn dinh dưỡng chủ yếu từ sản phẩm của địa phương như: trứng gà, thịt lợn, rau xanh, củ quả… cùng gạo, đỗ để nấu cháo bón cho trẻ.
Cái được là khi tập trung đông như vậy, ngoài việc cân, đo chiều cao kiểm soát thể chất cho trẻ nhỏ, cán bộ y tế thôn bản còn hướng dẫn sinh đẻ có kế hoạch, cách tránh thai, cách nuôi dạy trẻ, vận động mẹ mang thai khi sinh nở tại trạm y tế xã (trước đây sinh tại nhà, chồng làm bà đỡ), cách nuôi con bằng sữa mẹ, cách nấu cháo bổ sung chất dinh dưỡng, giúp trẻ phát triển toàn diện, chống suy dinh dưỡng thấp còi.
Đặc biệt, với trẻ suy dinh dưỡng cấp tính, gầy yếu, được hỗ trợ can thiệp nhanh bằng chế phẩm dinh dưỡng điều trị - bánh dinh dưỡng cao năng lượng HEBI trong vòng hai tháng, giúp trẻ lấy lại thể trạng phát triển.
Phó Chủ tịch UBND huyện Mù Cang Chải Lương Thị Xuyến cho biết: "Đây là một dự án mang ý nghĩa nhân văn, nhất là đối với phụ nữ nghèo vùng đồng bào DTTS. Với cách làm là không phát tiền mà trực tiếp đưa con giống, hạt giống, đưa cán bộ xuống "cầm tay chỉ việc”, qua đó giúp chị em biết cách chăn nuôi, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tạo ra nguồn dinh dưỡng tại chỗ và dùng sản phẩm làm ra chăm sóc cho trẻ và các thành viên gia đình tốt hơn”.
Mù Cang Chải sẽ tổng kết các mô hình tốt, tạo sự lan tỏa ra các địa phương khác, bởi cách làm là sử dụng con giống, cây giống bản địa như: gà đen, su su, cải người Mông, đậu đỗ nên không có dịch bệnh, phù hợp thổ nhưỡng địa phương, vốn ít nhưng hiệu quả đem lại tốt cho người vùng đồng bào DTTS.
Đến nay, có hơn 2.200 hộ đồng bào DTTS thuộc 10 xã vùng đặc biệt khó khăn của Yên Bái được hưởng lợi từ chương trình này. Ngay trong 6 tháng đầu năm 2020, có 28 trẻ suy dinh dưỡng cấp tính được hỗ trợ điều trị miễn phí bằng HEBI, 2.095 hộ được tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ, hơn 500 phụ nữ có thai được thăm khám, tư vấn dinh dưỡng.
Với mức đầu tư nhỏ, bước đầu mang lại hiệu quả trong cải thiện điều kiện sống, đồng bào biết áp dụng kiến thức, khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chăn nuôi, nâng cao đời sống vật chất, dự án cần được nhân rộng ra các địa phương khác.
Thanh Sơn
